نسخه های خطی زیارتنامه علی بن موسی الرضا (ع) در کتابخانه های ایران

آراسته, منوچهر; شیخ حسینی, عنایت الله

نسخه های خطی زیارتنامه علی بن موسی الرضا (ع) در کتابخانه های ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

² عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و بررسی نسخه های خطی زیارتنامه امام رضا (ع) موجود در کتابخانه های ایران از لحاظ کتابشناسی و نسخه‌شناسی مانند نویسنده، کاتب، تاریخ کتابت، کاغذ، تعداد اوراق، زبان، خط، جلد، آرایش و تذهیب و ... است. روش پژوهش به شیوه تحقیق کتابخانه ای است. با بررسی صورت گرفته 14 نسخه شناسایی گردید. که در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، کتابخانه ملی، کتابخانه مرعشی، کتابخانه ملک، کتابخانه شخصی خاندان ناصری کرمانشاه نگهداری می شوند.

کلیدواژه‌ها

اصل مقاله

مقدمه

مرقد اولیای خدا و امامان معصوم (علیهماالسلام)، اماکنی است که انسان ها با حضور خود در آن، بر عقد بندگی و پیروی از حجت ها و سفیران الهی، پای می فشارند و تاکید می ورزند و خود را از بند وابستگی هر غیری رها می سازند و زیارت، عنوان این حضور است؛ حضور در محضر و در برابر امام، پیوند قلبی و ارتباط معنوی، اتصال روحانی، احساس برآمدن و بالاآمدن و ادراک شکفتن و از کلاف پیچیده خود، سرباز کردن و فروغ نور و انبساطی در خود یافتن. این همه روح، زیارت است.ارزش ها؛ و بهترین راه رسیدن به این ارزش ها خواندن زیارت نامه است. زیارت نامه وسیله ارتباطی معنوی بین زائر و امام است. الفاظ پر از احساس و والای زیارت نامه، پلی است محکم از قلب و روح زائر به محضر امام معصوم.

رسول خدا(ص) در رابطه با فضیلت زیارت امام رضا(ع) می فرمایند: بزودی پاره تن من در خراسان دفن می شود. هر گرفتاری که او را زیارت نماید، خداوند گرفتاریش را برطرف می کند و هر گناهکاری که او را زیارت کند، گناهانش بخشوده می شود. از امام جواد(ع) نیز نقل شده است: هر کس قبر پدرم را در طوس زیارت نماید، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد. امیرالمؤمنین(ع) هم می فرمایند: به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان به ناحق به وسیله سم کشته می شود که همنام من و پدرش هم اسم موسی ابن عمران می باشد. آگاه باشید، هر کس او را که غریب است زیارت نماید، خداوند گناهان گذشته و آینده اش را می بخشد، هر چند به اندازه تعداد ستارگان، و قطرات بارانها و برگ درختان باشد.

بسیاری از کتاب‏هاى معتبر شیعه، مثل:وسایل الشیعه،من لایحضر الفقیه، اصول کافى، تهذیب الاحکام، کامل الزیارات، عیون اخبار الرضا و... روایت معروف در مورد فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام را ذکر کرده اند.

امام موسی کاظم (ع) در روایتی فرموده اند: هرکس نخستین ما را زیارت کند، همانا آخرین را زیارت کرده و هر کس ولایت اولین ما را بپذیرد، همانا ولایت آخرین ما را پذیرفته و آن کس که ولایت آخرین ما را قبول کند، همانا ولایت نخستین ما را قبول کرده است و هر کس حاجت یکی از اولیا(دوستان و پیروان) ما را برآورد، چنان است که حاجت همه ما را برآورده است)ابن قولویه، 1389)

امام صادق(ع) می فرمایند: فرزندی از فرزندان موسی که هم نام امیر المومنین(ع) است، به وسیله سم در سرزمین خراسان کشته و در آنجا غریبانه دفن می شود هر کس او را باشناخت و معرفت زیارت نماید، خداوند پاداش کسی را که قبل از فتح مکه مالش را (در راه خدا) انفاق و با جانش جهاد کرده است، به او اعطا می کند.( ابن بابویه، 1385)

در روایات دیگری همان امام(ع) می فرمایند: نوه من در سرزمین خراسان در شهری که به آن طوس گفته می شود کشته می شود. هر کس او را با معرفت زیارت نماید، در روز قیامت دست او را گرفته و وارد بهشت می نمایم، هر چند دارای گناهان کبیره باشد. راوی گوید: عرض کردم، فدایت شوم، عرفان حق او چیست؟ فرمود یقین بداند او امام واجب الاطاعه و غریب و شهید است. و هر کس با این شناخت او را زیارت نماید، خدا اجر و پاداش 70 شهید را که در حضور پیامبر(ص) به شهادت رسیده اند، به او عطا می کند. ( ابن بابویه، 1385)

امام کاظم(ع): هر کس قبر فرزندم علی را زیارت نماید، نزد خداوند اجر هفتاد حج قبول شده را خواهد داشت. راوی گوید: عرض کردم، هفتاد حج قبول شده؟ امام فرمود: بله هفتاد هزار حج، راوی سؤال می کند هفتاد هزار حج؟ امام می فرماید، چه بسا حجی که قبول نشود، اما هر کس او را زیارت نماید و یک شب را در نزدش بماند، خدا را در عرش ملاقات خواهد کرد.(طوس‍ی‌، 1386)

امام رضا(ع) خود معتقد است: در خراسان سرزمینی است که محل رفت و آمد ملائکه خواهد شد و تا روز قیامت همواره گروهی از ملائکه از آسمان به زمین فرود می آیند و سپس به آسمان صعود می نمایند. سؤال شد: ای پسر رسول خدا، این کدام سرزمین است؟ فرمود: سرزمین طوس، بخدا قسم این زمین قطعه ای از بهشت است و هر کس مرا در این سرزمین زیارت نماید، مانند کسی است که پیامبر(ص) را زیارت کرده و خداوند ثواب هزار حج و هزار عمره قبول شده را برای او می نویسد و من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود. ( ابن بابویه، 1385)

اما رضا(ع): هر کس مرا زیارت نماید، من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود (طوس‍ی‌، 1386)

در روایت دیگری فرموده است: هیچ یک از دوستان با معرفت مرا زیارت نمی کند، مگر اینکه در روز قیامت او را شفاعت می کنم. ( ابن بابویه، 1385)

و در روایت سومی آن امام همام فرموده است: آگاه باشید، هر کس مرا زیارت نماید در حالی که بداند حق و اطاعت من بر او واجب است، من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود و هر کس را که ما شفیع باشیم نجات می یابد، هر چند به اندازه انس و جن گناه داشته باشد( ابن بابویه، 1385)

عبدالعظیم حسنی از امام جواد(ع) روایت می کند که آن حضرت فرموده به کسی که قبر پدرم رضا(ع) را در طوس با شناخت زیارت کند، نزد خدای تعالی برایش بهشت را ضمانت می نمایم (ح‍رع‍ام‍لی،‌1361)

ابو صلت هروی می گوید: از امام رضا شنیدم که می فرمود: به خدا قسم، هر یک از ما کشته و شهید خواهیم بود. عرض شد: ای پسر رسول خدا(ص)، کدام فرد تو را خواهد کشت؟ فرمود: بدترین فرد زمان، مرا به سم خواهد کشت و در شهر غریبی دفن می شوم. آگاه باشید، هر کس مرا در غربت و تنهایی زیارت نماید، خداوند اجر و پاداش هزار شهید، صد هزار درستکار، صد هزار حاجی و عمره گزار و صد هزار مجاهد را برای او می نویسد و به همراه ما محشور خواهد شد و در بهشت برین رفیق و همراه ما خواهد بود. (طوس‍ی‌، 1386)

با توجه به اینکه زیارت، دارای ریشه تاریخی است، با آداب واعمال خاصی ادا می شده است. شیعیان نیز برای زیارت زیارتگاههای خود آدابی تعریف و تدوین کرده اند. از جمله آد اب زیارت به هنگام تشرف به حرم مطهر ائمه (علیهاالسلام) که در کتب ادعیه و از زبان بزرگان دین بر آن تاکید فراوان شده است. اهمیت زیارت امام رضا (ع) در نزد مسلمین باعث گردیده است که زیارتنامه های متعدد به شیوه خطی به کلک کاتبان، کتابت گردیده است. مخصوصا در ایران که هنر خوش‏نویسی دیرباز در میان مردم رواج داشت. زیارتنامه های خطی در کتابخانه های ایران وجود دارد. که نشان دهنده اهمیت زیارت حضرت در گذشته می باشد. زیارتنامه های نسخ خطی از لحاظ تاریخی، علمی، فرهنگی و دینی حائز اهمیت هستند. این زیارتنامه ها همواره به جهت ویژگی و شرایط خاص (نظیر قدمت، خط، نفاست، و... ) از اهمیت و ارزش والایی در مجموعة کتابخانة های ایران برخوردار می باشدکه در ذیل به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

اهمیت و ضرورت پژوهش

از آنجایی که نسخه های خطی زیارتنامه امام رضا (ع) دارای ارزش دینی، تاریخی و فرهنگی می باشد، ارزشمند هستند. به ویژه اگر از هنرهایی مثل نقاشی، خوشنویسی، تذهیب و . . . در زیباسازی آنها استفاده شود. و دارای ارزش فراوان مذهبی، هنری و علمی هستند. کتابخانه های ایران دارای مجموعه ارزشمندی از نسخه های خطی نفیسی از زیارتنامه امام رضا (ع) می باشد که در طول سالیان گذشته توسط افراد خیر و واقفان اهدا گردیده است. تحقیق روی مجموعه نسخه های خطی زیارتنامه امام رضا (ع)، و شناسایی این نسخه ها می تواند گوشه ای از تاریخ کتابت زیارتنامه امام رضا (ع) را نمایان و ویژگیهای این منابع را مورد بررسی و در اختیار محققان، اندیشمندان، کتابداران، دوست داران امام رضا (ع) قرار دهد.

بر اساس تحقیقات و بررسی های صورت گرفته 14 نسخه خطی زیارتنامه حضرت رضا (ع) در کتابخانه های ایران شناسایی گردید که در ذیل به معرفی نسخه ها پرداخته می شود و اطلاعات مختصر کتابشناسی و نسخه شناسی هر نسخه خواهد آمد.

*زیارتنامه امام رضا(ع)

کاتب ‏ احمد شاملو، ۱۲۵۱ق

زبان: عربی و فارسی

‏آغاز:طریق زیارت حضرت امام رضا علیه‌السلم.زیارت مشهور ازان حضرت زیارتیست که در کتب معتبره مذکور است و محمدابن‌الحسن‌ابن‌الولید رضی‌الله ...

انجام:اذ افیت‌السلام علینا و علی عبادالله‌الصالحین.

انجامه:حسب‌الفرموده نواب مستطاب...الله‌یارخان قاجار اجری‌الله تعالی آثار معالیه...بقلم اخلاص...احمد شاملو صورت ترقیم پذیرفت فی شهر ربیع‌الثانی من شهور سنه ۱۲۵۱ من‌الهجره‌المقدسه‌المبارکه.

خط:نسخ، ترجمه نستعلیق

تعداد سطرها: 6

کاغذ: فرنگی نخودی

‏تعدا وراق:24

جلد:پارچه قهوه‌ای، عطف و سجاف تیماج مشکی، مجدول، اندرون جلد آستر کاغذی ابروباد

تزئینات متن:کتیبه عنوان مذهب و مرصع، بین سطور کلیه اوراق طلااندازی و ابری سازی، کمنداندازی و جدول کشی به زر، ترجمه فارسی در زیر سطور به سرخی.

‏‏معرفی نسخه : کتابی است در طریق زیارت امام رضا(ع) همراه با ترجمه فارسی آن. بفرموده "الله‌یارخان قاجار" استنساخ شده است.

تصاویر شماره: 1،2،3،4،5

‏محل نگهداری: کتابخانه ملی

*آق‍اج‍م‍ال‌ خ‍وان‍س‍اری‌[1]، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌

‏مزار/جمال‌الدین‌محمدبن‌حسین‌خوانساری

‏کاتب محمدنصیربن‌میرمحمدطالب‌جیلانی، ۱۱۱۹ق.

زبان : فارسی

‏آغاز:بسمله.الحمدلله...صحف تحمیدات بلانهایات و رسایل تمجیدات زاکیات مخصوص اهداء بارگاه خداوند مفیض‌الخیرات واهب‌...

انجام:...و اصابع ید طولای همتش از ریاض مثوبات زیارت آن روضه فردوس‌نشان گلچین سعادت جاودان باد بالنبی و آله‌الامجاد

انجامه:قدتم هذه‌الرساله علی یدالحقیرمحمدنصیربن‌میرمحمدطالب‌جیلانی غفرالله...یوم یقوم‌الحساب سنه ۱۱۱۹

خط:نسخ،ترجمه نستعلیق

تعداد سطرها: 14

کاغذ:اصفهانی نخودی

تعداد اوراق: 74 برگ

عناوین و ترجمه زیارات به شنگرف

جلد:تیماج مشکی،یک‌لا،مجدول،اندرون جلد آستر کاغذی.

‏حواشی اوراق:حواشی با نشان "۱۲،۵،حلیه‌المتقین،منه‌دام‌ظله،ص،صح"

یادداشت های مربوط به نسخه :در برگ ۷۴ب گواهی و آیه و دعایی نوشته شده که نویسنده برای پیروزی در دفاع از روم در سال ۱۰۳۹ق. خوانده و آنرا از جد خود آموخته است.

‏ مولف این کتاب را در پاسخ به درخواست شاه‌سلطان‌حسین‌صفوی نوشته است.سلطان حسین قصد زیارت امام رضا(ع) را داشت از مولف خواست تا در کتابی آداب زیارت امام‌رضا(ع) را برای او به رشته تحریر بکشد، جمال‌الدین‌محمدبن‌حسین‌خوانساری این کتاب را به زبان فارسی نوشت و تمامی آیات و روایات و زیارات آنرا به فارسی ترجمه کرد.این کتاب مشتمل بر مقدمه و سه فصل و خاتمه بدین ترتیب می‌باشد:مقدمه در ذکر بعضی از احادیث معتبره که در فضیلت و ثواب زیارت آن حضرت وارد شده، فصل اول در آنچه پیش از سفر و در اثنای آن باید کرد، فصل دوم در آداب زیارت آن حضرت، فصل سوم در ذکر بعضی از زیارتهای جامعه که هر یک از ائمه طاهرین صلوات‌الله و سلامه علیهم‌اجمعین را با آن زیارت می توان کرد، خاتمه در بیان زیارت امام‌زاده‌ها (حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم) است.

تصاویر شماره: 6،7،8

محل نگهداری: کتابخانه ملی

*زیارت حضرت امام رضا (ع)

۱۱۲۹ق

‏‏زبان:فارسی و عربی

‏آغاز:چون بدر روضه...خشوع تمام و حضور قلب و اعتقاد خالص بکوید و اجازت طلبد باین دستور که یا مولای و ابن مولای انا عبدک و ابن عبدیک ....

انجام:...و لعن الله من ظلمک بالایدی و الالسن علیک.

‏خط: نسخ و شکسته نستعلیق

تعداد سطرها:13

رنگ کاغذ: نخودی

تعداد اوراق: ‎4

جلد :روکش میشن قهوه ای

تزئینات متن:جدول چند خط دور سطرها به زر و سیاه. کتابت به شیوه چلیپا

‏ سجع مهر:مهر ناخوانای بیضی با تاریخ ۱۲۵۹ در ص ۵.

‏محل نگهداری: کتابخانه ملی

*زیارتنامه حضرت امام رضا(ع)

کتابت: قرن ‎13ق

زبان فارسی

آغاز: بسمله. الله اکبر الله اکبر کبیراً...

انجام: السلام علیک یا مولای و ابن مولای و رحمه الله برکاته

خط: نسخ

تعداد سطرها: 9

تعداد اوراق:13ص

کاغذ: فرنگی آهار مهره

جلد میشن سرخ با مغزی و عطف سبزمیشن سرخ با مغزی و عطف سبز

آرایش جدول و کتیبه، عناوین به سرخی درون کتیبه

تصاویر شماره: 9، 10

محل نگهداری: کتابخانه ملک

* زیارت امام رضا (ع) [طوماری]

کتابت قرن 13ق

آغاز نسخه: دعای اذن در حرم بخواند. الحمدلله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لولا ان هدانا الله لقد جاءت رسل

انجام نسخه:الی الله بموالاتک السلام علیک یا علی ابن موسی الرضا و رحمة الله و برکاته

خط: نسخ

کاغذ: آهار مهره

تعداد اوراق: ‎۱برگ طوماری 11*7

جلد:سرطومار میشن سرخ

تذهیب آن از نوع مجدول (جدولی) با عنوان سرخ است

تصاویر شماره: 11،12،13،14،15

محل نگهداری: کتابخانه ملی ملک

*زیارتنامه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)

زبان: عربی

آغاز: بسمله. الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر کبیرا و الحمد لله کثیرا و سبحان الله بکرة...

انجام: و اعف عنا قبل ذلک و ارحمنا بعد ذلک برحمتک یا ارحم الراحمین

تاریخ کتابت: قرن ‎۱۳‎ ق

خط: نسخ

تعداد سطرها: ‎۱۵۹

رنگ کاغذ: نخودی

جلد: تیماج

تعداد اوراق: ‎۱ برگ طوماری ۹۲/‎۱ × ‎۱۰ س.م

آرایشها: جدول

عناوین به: شنگرف

سایر تزیینات: اعراب کلمات بعضا به شنگرف می باشد. جدول بندی به لاجورد و سرخ می باشد.

واقف: سید اشرف الدین کیایی طالقانی

تصویر شماره: 16،17،18،19

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارتنامه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)

زبان: عـربــی و فـارســـی

مــؤلـــف: محمدبن حسین آقا جمال خوانساری

آغاز: بسمله... الحمد لله رب العالمین و الصلوة و السلام علی محمد...

انجام: تبارک اسم ربک ذی‌الجلال و الاکرام.

خط: نـســخ و نـسـتـعـلـیــق

تعداد سطرها: ‎۱۱

رنگ کاغذ: نـخــــودی

تعداد اوراق: ‎۱۰۸

جلد: تـیـمـــاج

واقف: عبدالباقی آیت‌اللهی شیرازی

‏ تصویر شماره: 20،21،22

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارتنامه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)

زبان: فارسی وعربی

مولف: محمدبن حسین آقا جمال خوانساری

کاتب: خادم سیدمحمد

آغاز: بسمله... الحمدلله‌رب العالمین...

انجام: گلچین سعادت مادران بادورحمه‌الله‌وبرکاه .

تاریخ کتابت: ‎۱۱۲۸‎ق

خط: نسخ ونستعلیق

کاغذ: نخودی

تعداد اوراق: ‎۹۰

جلد: مقوا

واقف: محفوظ حسین علی

تصویر شماره:23،24

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارتنامه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)

تاریخ تالیف: ‎۱۲۸۳‎ق

جامع: کاظم گلپایگانی

کاتب: کاظم گلپایگانی

آغاز: بسمله... دردهم شهررجب المرجب...

انجام: آمین رب العالمین... هرازودویست وهشتادوسه.

تاریخ کتابت: سال ‎۱۲۸۳‎ق

خط: نستعلیق

تعداد سطرها: ‎۵

تعداد اوراق: ‎۶۶

تصویر شماره:25

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارتنامه حضرت علی بن موسی الرضا (ع)

زبان: عـربــــی

آغاز: السلام علیک یا وارث آدم صفوة الله...

انجام: التحیة و الثناء و رحمة الله و برکاته.

خط: نـســــخ

تعداد سطرها: ‎۸۵

رنگ کاغذ: نـخــــودی

تعداد اوراق: طوماری ‎۲۰۱×‎۹ س.م

آرایشها: تـذهـیـب/ تـرصـیـــع/ سـرلـــوح: ‎۱‎/ کتیبه

سایر تزیینات: میان سطور زراندازی و جدول‌بندی به سیاهی و زر با سرلوح مزدوج زرپوش

شامل زیارت وارث و زیارت امام هشتم (ع) است.

واقف: محمد فرشچیان

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارتنامه حضرت ثامن الائمه (ع)

زبان: عـربــــی

آغاز: بسمله... الله اکبر الله اکبر الله اکبر کبیرا و الحمد لله کثیر و سبحان الله بکرة...

انجام: و فاطمة و الحسن و الحسین و الائمة المعصومین من ذریة الحسین علیهم السلام . سنه ‎۱۳۱۲

تاریخ کتابت: ‎۱۳۱۲‎ق

خط: نـســــخ

تعداد سطرها: ‎۱۲

رنگ کاغذ: شـکـــــری

تعداد اوراق: ‎۹ ۵/‎۱۶×۵/‎۱۰ س.م

سایر تزیینات: دارای سرلوحه مزدوج و جدول‌کشی صفحات با طلای پست. سرفصول گوی پر

جلد: مـیــشـــن

وقـفـنـامـــه -- وقف آستانه مبارکه ثامن الائمه محمدرضا نژادقلی سبزعلی حسنقلی ‎

محل نگهداری: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

*زیارت حضرت امام رضا علیه السلام

زبان : فارسی

آغاز: چون خواهد که بزیارت سلطان خراسان علی بن موسی الرضا علیهما السلام رود پیش از آنکه از منزل بیرون خواهد رفتن غسل کردن سنت بود.

انجام: پس صلی الله علیه وآله گفت که او اگر سؤال را تکرار می کرد هر آینه می گفتم تا هفتصد حج و هفتصد عمره مبرورات متقبلات. رسول الله

تاریخ کتابت سده 12 ق

خط نستعلیق

جلد: تیماج قهوه ای با ترنج و سرترنج،یک لا

کاغذ: فرنگی

تعداد سطرها:17

عنوانها و نشانیها شنگرف

بیان مختصر آداب زیارت حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام و ذکر فضائل زیارت آن حضرت - علیه آلاف التحیة و الثناء - می باشد.

اندازه 20/5×14/5

محل نگهداری:کتابخانه مرعشی (قم)

*آداب زیارت حضرت امام رضا علیه السلام

مولف: شیخ حسین بن یوسف هروی مشهدی

زبان:فارسی

آغاز:الحمد لله راحم عبرات المتضرعین و رافع درجات المخلصین.. و بعد فیقول المتمسک بولاء اهل بیت نبیه المفتقر الی شفاعتهم.

انجام: برحمتک یا ارحم الراحمین.

خط:نستعلیق و نسخ

جلد تیماج قهوه ای

کاتب بخط مؤلف سال 1342

تعداد اوراق 82 22×13

کتاب شناسی در آداب و کیفیت زیارت حضرت امام رضا علیه السلام چنانچه در کتب معتبره نقل شده،تألیف شده بنام مقرب السلطنه و برای اینکه زائران زیارتها را هنگام تشرف به حرم مطهر درست و صحیح بخوانند. در آغاز احکام نماز و تعقیبات و بعضی از دعاها آمده و گویا بیش از این تدوین نشده که مقرب السلطنه معزول گردید و تألیف کتاب ناتمام ماند. کتابت در مشهد مقدس،نوشته شده برای مقرب السلطنه کارگذار مشهد،عناوین و ترجمه زیرنویس دعاها و جدول صفحه ها شنگرف،

محل نگهداری:کتابخانه خاندان میبدی (کرمانشاه)

*آداب زیارت امام رضا علیه السلام

مولف:سید علی بن محمد علی میبدی یزدی

زبان: فارسی

آغاز:بسمله.حمدله.. چون بعد از مجاورت متمادی بجهت اصلاح بدن بکرمانشاهان آمدم از قضای خداوندی اسباب ماندن فراهم آمد».

انجام: برحمتک یا ارحم الراحمین.

خط:نستعلیق

جلد:تیماج مشکی

کاتب: بخط مؤلف

تعداد اوراق 210 18×10

مؤلف،پس از مدتی اقامت در کرمانشاه،آهنگ سفر به مشهد مقدس وزیارت حضرت امام رضا علیه السلام نمود،برای این سفر با عجله به تألیف کتاب حاضر در آداب و زیارات آن حضرت شروع نمود ولی گویا موفق به اتمام آن نشد و فقط سه فصل آغاز آن را تحریر نموده است بدین عناوین: فصل اول:در فضیلت زیارت قبور ائمه علیهم السلام. فصل دوم: در خصوص فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام. فصل سوم: در آداب زیارت هر یک از ائمه علیهم السلام.

محل نگهداری: کتابخانه خاندان میبدی (کرمانشاه)

سخن پایانی

از آنجایی که تاکنون پژوهشی با این سبک در مورد ویژگیهای نسخه های خطی زیارتنامه ی امام رضا (ع) در کتابخانه های ایران صورت نگرفته است. تحقیق حاضر می تواند بسیار ارزشمند باشد. بر اساس این پژوهش 14 نسخه شناسایی گردید. اطلاعات جدیدی درباره هر یک از جنبه های کتابشناسی و نسخه شناسی مورد نظر پژوهش بدست آمد. بر اساس تحقیقات قدیمی ترین نسخه در سال 1119ق و نسخه های دیگر در سال های 1128ق، 1129ق، 1251ق، 1283ق و ... کتابت گردیده است.

[1] جمال الدین محمد بن آقا حسین معروف به «جمال المحققین» محدث، اصولی، حکیم، متکلم، از فقیهان امامیه و از دانشمندان پر آوازه ایران محسوب می‌شود.تاریخ نگاران از او به عنوان محققی حکیم، فقیهی نوآور و دانشمندی نامدار که دارای احاطه علمی کم نظیر و حسن سلیقه و ذوق سلیم و اندیشه‌های ناب بود، ‌یاد کرده‌اند و او را در عصر خویش سبب خیرات و برکات بسیاری بر جهان تشیع دانسته‌اند و بر این باورند که حوزه علمیه اصفهان به وسیله او رونق گرفت و دانشوران کم نظیری در حوزه تعلیم او پرورش یافتند.تسلط عالی او بر فقه، اصول و فلسفه، و مهارت او در آفریدن آثاری زرین در ادبیات فارسی، زبانزد خاص و عام بود. سخنان شیرین، گفتار ملیح و رفتار صمیمانه وی هر تازه واردی را به خود جذب می‌کرد. راز این همه فضایل را باید در پشتکار و همت والای او در سیره علمی، معنوی و اخلاقی‌اش به سوی کمال، ‌جست و جو کرد.آقا جمال خوانساری علاوه بر تربیت شاگردان ممتاز، اداره مهم‌ترین حوزه علمیه شیعه و حلّ وفصل امور مردم مسلمان، نویسنده‌ای خوش قلم، حاشیه نویسی نکته سنج و مترجمی ماهر و جامع‌نگر بود. فهرست آثار ایشان را در سه بخش؛ تألیفات، تعلیقات و ترجمه‌ها می‌آوریم:الف) تألیفات:1. مبدأ و معاد: در اصول دین و اعتقادات.2. جبر و اختیار.3. نیت و اخلاص: در نیت طهارت.4. شرح و تفسیر احادیث طینت.5. رساله نماز جمعه.6. افعال واجب و مندوب نماز.7. شرح حدیث سحاب.8. مکاتبات و منشئات ادبی با علما و معاصران.9. شرح حدیث بساط.10. مجموعه اجازات به فضلا و دانشمندان.11. شرح زیارت جامعه.12. اختیارات الایام و اللیالی و الساعات.13. الاسئله السلطانیه.14. اصول الدین فی الامامه.15. رساله در تفسیر آیه عهد.16. مزار و توضیحاتی بر الفاظ زیارت و دعاها.17. الحاشیه الجمالیه.18. رساله درباره قاعده الواحد لایصدر ...19. سؤال و جواب‌های فقهی.20. رساله در خمس.21. رساله در نذر.22. تقویم الاولیاء.23. تحفه عباسی.24. عقاید النساء یا کلثوم ننه.25. اثبات الرجعه.26. رساله در معنی کراهیّت در عبادات.ب) تعلیقات و حاشیه‌ها27. تعلیقات تهذیب الاحکام.28. تعلیقات من لایحضره الفقیه.29. حاشیه بر شرایع الاسلام.30. حاشیه شرح لمعه شهید ثانی.31. حاشیه بر طبیعیات شفای ابن سینا.32. حاشیه بر شرح اشارات ابن سینا.33. حاشیه برحاشیه خفری بر شرح قوشجی برتجرید.34. حاشیه بر شرح باغنوی بر شرح تجرید.35. حاشیه شرح مختصر الاصول عضدی.36. حاشیه بر معالم.37. حاشیه بر شرح حکمه العین.38. شرح وردّ رساله اشتراک لفظی حکیم تبریزی.ج) ترجمه‌های فارسی39. ترجمه و شرح غرر الحکم آمدی، حاوی سخنان امام علی ـ علیه السلام ـ.40. ترجمه مفتاح الفلاح شیخ بهایی.41. ترجمه الفصول المختاره: مناظرات شیخ مفید که سید مرتضی آنها را در این مجموعه گلچین نموده است.42. ترجمه قرآن مجید.43. ترجمه صحیفه سجادیه.44. ترجمه و شرح دعای صباح.45. ترجمه داستان طرماح. ستاره آسمان ادب فارسی