تبیین ساختار و محتوای طلاق نامه ها ( با تکیه بر طلاق نامه های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نویسنده

چکیده

  هدف این مقاله تبیین و شناساندن ساختار و محتوای طلاق نامه ها با تکیه بر طلاق نامه های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی است. بر این اساس تلاش شده است تا طلاق نامه های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش توصیفی و براساس منابع سندی موجود در آرشیو اسناد آستان قدس رضوی است.یافته‌های پژوهش به طور کلی در سه مقوله ارزش های اطلاعاتی، ساختار تدوین و سبک نگارش و ساختار ظاهری تقسیم­بندی شده است. در انتها نیز به طور اجمال طلاق نامه های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی معرفی شده اند. 

کلیدواژه‌ها


مقدمه

  خانواده یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی است که گاه دستخوش تغییر و تحول می شود و عوامل متعددی بر آن تاثیر می گذارند. یکی از عوامل موثر بر خانواده ها، مساله طلاق است. طلاق از دیرباز در همه کشورها وجود داشته است و همچنان که ازدواج امر رایجی بوده است طلاق نیز متداول بوده است. چون ازدواج در واقع قراردادی بین دو نفر شمرده می شود، امکان فسخ آن نیز وجود داشته است.

طلاق نامه ها که در واقع به جدایی زن و مرد مشروعیت می بخشد، از اسناد مهم تاریخی و شرعی به شمار می آیند. اسناد شرعی به اسنادی گفته می شود که برآمده از مباحث فقهی(معاملات، احکام و عبادات) هستند و توسط شخصی ذی صلاح مطابق با رسم سند نویسی همان دوره تنظیم شده اند، هم چنین دفاتر معاملات و کتابچه های شرعیات. (رضایی،1387: ص4)

تا قبل از سال 1310 شمسی و حتی تا چندین سال بعد از آن، طلاق همانند سایر معاملات حقوقی توسط علما و روحانیون هر شهرو منطقه در محاکم شرع انجام می شد و خلاصه معاملات، اسناد، تعهدات و عقود انجام شده به همراه تاریخ، سجلات و مهر در دفاتر شرعیات که به آن ها دفتر رسائل و گاه دفتر ثبت اسناد نیز گفته می شود، به ثبت می رسید. در نتیجه ضوابط خاصی بر این امور حاکم نبود، مگر ضوابط شرعی که البته رعایت آن ها عملا و عرفا الزامی بود. در مرداد ماه 1310 قانون ازدواج مشتمل بر 20 ماده که مقررات طلاق را هم در بر داشت از تصویب گذشت و مقرر گردید در نقاطی که وزارت عدلیه تعیین و اعلام می کند ازدواج، طلاق و رجوع باید در یکی از دفاتر رسمی مطابق نظام نامه به ثبت برسد.( کریم پور، 1376: ص21).

  با بررسی انجام شده متاسفانه پژوهشی در زمینه طلاق نامه ها یافت نشد و بر خلاف قباله های ازدواج که از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند، در این زمینه تحقیقی انجام نشده است. با توجه به تعداد محدود طلاق نامه ها، جهت بررسی، تمامی این اسناد مورد مطالعه قرار گرفته اند و گزینش خاصی صورت نگرفته است. البته اسناد دیگری هم در ارتباط با طلاق وجود دارد هم چون مصالحه نامه طلاق, وکالت نامه طلاق، استشهادنامه، حکم شرعی که در مقاله دیگری بدان پرداخته خواهد شد.

1-    طلاق و طلاق نامه چیست؟

  در اصطلاح شرعی، طلاق عبارت است از زایل نمودن و از بین بردن قید و پیوند ازدواج با خواندن صیغه مخصوص. (طاهری، 1376: 247) و به سند حاکی از وقوع طلاق، طلاق نامه می گویند. در لغت نامه دهخدا نیز این واژه به این صورت تعریف شده است: کاغذی که در آن وقوع طلاق زنی را می نویسند، بیزاری نامه.(دهخدا: ذیل مدخل طلاق نامه).

   بنا بر نوشته رضایی طلاق دارای ارکانی است که عبارتند از : 1. طلاق دهنده باید بالغ ، عاقل، مختار و قصد طلاق داشته باشد. 2. زنی که طلاق داده می شود باید زن او باشد، دائمی باشد، پاک باشد، مستبرئه(بدون نطفه) باشد، معین باشد. 3. صیغه طلاق به لفظ صریح(غیرکنایه) بیان شود. 4. اشهاد یعنی حضور دو شاهد که انشاء صیغه طلاق را بشنوند. سندی که بر اساس ارکان فوق تدوین شده باشد "طلاق نامه" نامیده می شود. (رضایی،1387: ص69).

 

2-    ارزش های اطلاعاتی

   طلاق نامه ها جایگاه ویژه ای در شناخت مسائل اجتماعی و تدوین تاریخ اجتماعی دارند. بررسی طلاق نامه ها اطلاعات مفیدی از جنبه های مختلف زندگی چون آسیب شناسی خانواده ها، روابط حقوقی و اقتصادی زوجین، قراردادهای ضمن عقد طلاق، پایگاه و وضعیت اجتماعی، وضعیت زنان و شیوه نگارش را در اختیار محققان قرار می دهد. 

 

3-    ساختار محتوایی و سبک نگارش

  طلاق نامه ها همانند دیگر اسناد دارای دو بخش اصلی" متن" و "سجل"[1] می باشند. علیرغم اینکه در دوره قاجاریه تقسیم بندی نوشتار به شیوه امروزی متداول نبود و طلاق نامه ها را به صورت ممتد و بدون هیچ گونه تقسیم بندی ظاهری می نوشتند. با این وجود اجزای متن به طور معمول ساختار و نظم شبیه به هم دارند و دارای بخش های 1-شروع متن. 2-مشخصات کامل زوج.3-نام مطلقه. 4-اظهار صیغه طلاق. 5-شرایط ضمن عقد طلاق. 6-تاریخ تحریر.می باشند.(همان: ص 69).

برخی از طلاق نامه ها شامل تمام موارد مذکور بوده و در هر بخش دارای تفصیل می باشند. بعضی دیگر به صورت خلاصه و ساده نوشته شده اند و فاقد تفصیل هستند و تعداد سطور متن آن بیش از پنج خط نیست و تعداد سجل و مهرآن نیز بسیار بسیار کم است.

بسمله: طلاق نامه ها در برخی از موارد با ذکر نام خداوند شروع می شوند. از بین نام های خداوند" هو " بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.(به طور نمونه ساکماق، اسناد شماره 113179،  126566، 126640). بسمله در برخی از اسناد شرعی جزو ساختار متن در نظر گرفته شده است.[2]

شروع متن: طلاق نامه ها عمدتا با عبارات محدود، مختلف و ساده ای شروع می شوند. از بین این عبارات می توان به طور نمونه به " حاضر شد"، "مطلقه نمود"، "حسب التوکیل"، "واقع شد"، " غرض از تحریر آنکه" اشاره کرد.

معرفی زوجین(طلاق دهنده و طلاق داده شده): عمدتا در طلاق نامه ها برای مرد از عنوان زوج و برای زن از عنوان زوجه استفاده شده است. هم چنین در قسمت معرفی زوجین بجز شش مورد، ابتدا نام زوج و سپس نام زوجه ذکر شده است. در یازده مورد نیز نام زوجه ذکر نشده و فقط اشاره به به نام پدر شده است. با توجه به اینکه در دوران قاجاریه استفاده از فامیل مرسوم نبود، زوجین را به نام پدر معرفی می کردند و بعد از نام برای پسر از الفاظ ولد، خلف و ابن و برای دختر از الفاظ صبیه و بنت استفاده می شد. هم چنین استفاده از توصیفات متعدد برای زوجین و پدران آن ها در این دوره رواج داشت. این عناوین حداقل یکی دو مورد بود که گاه تا پنج شش مورد هم ادامه می یافت. از عناوین استفاده شده برای مردان می توان به طور نمونه به عناوینی چون عالی شأن، عزت نشان، عالی جناب، عزت آثار و عالی جاه اشاره کرد. هم چنین سلاله السادات توصیف کننده مقام سیادت بود. برای زوجه هم عمدتا از عفت پناه و عصمت پناه استفاده شده است که نشان دهنده پاکدامنی زن می باشد. از موارد دیگر ی که در معرفی زوجین قابل توجه است ذکر شغل در ادامه نام زوج و یا پدران آن ها بود.

  اظهار صیغه طلاق و شرح آن: از دیگر بخش های طلاق نامه ها می باشد که از ارکان طلاق نامه ها و دیگر اسناد شرعی  می باشد. اظهار صیغه طلاق اغلب با واژگانی از قبیل" مطلقه نمودم"، "مطلقه شد" ، " مطلقه گردید" بیان شده اند.  همچنین گاه با عبارات بیشتری چون "صیغه طلاق جاری شد"، "جریت" ،" اوقعت"،" وقع"، "اسمعت" به انجام طلاق اشاره شده است. بر اساس قانون شرع چون طلاق در ایام خاصی صحیح نبوده است لذا در طلاق نامه ها اشاره به عباراتی چون بودن زن در "طهر غیر مواقعه شده" است. درباره شخص مطلقه علاوه بر موارد مذکور توصیفات خاصی مبنی بر دائمه، معقوده و مدخوله یا غیر مدخوله بودن استفاده شده است. هم چنین با استفاده از عباراتی چون " وجدان شرایط و فقدان موانع" ، "تحقق شرایط طلاق"، " فی زمان یصح فیه الطلاق"، "فی زمان صحت الطلاق"، "طلاق صحیح" و " در حضور عدول المومنین"،" در حضور من لزم حضوره"  تاکید می شد که طلاق به صورت صحیح و در حضور شهود (عدلین) انجام شده است. در یک مورد نیز طلاق نامه مربوط به یک زن حامله می باشد.

نوع طلاق و نوبت آن: در برخی از طلاق نامه ها هم نوع طلاق و هم نوبت آن ذکر شده ولی در بعضی دیگر فقط اشاره به نوبت آن شده است. در چند مورد نیز ذکری از نوع و نوبت نشده است ولی از مفاد شرایط ضمن عقد و بخشش مهریه و یا امکان رجوع در برخی از طلاق نامه ها می توان نوع طلاق را فهمید. (به طور نمونه ساکماق، اسناد شماره  31576 ، 2/119959 ). در طلاق نامه هایی که در آن نوع طلاق ذکر شده است طلاق به صورت بائن، خلعی و رجعی[3] بوده است. با توجه به اسناد بررسی شده مشخص شد که طلاق های انجام شده به ترتیب فراوانی شامل خلعی، بائن و رجعی بوده است.

 قراردادهای ضمن عقد طلاق: بعضی از این طلاق نامه ها دارای قراردادهای ضمن عقد می باشند که برخی دارای یک شرط و برخی دارای دو یا سه شرط هستند. متدوال ترین شروط ضمن عقد، بخشش مهریه، شرایط رجوع برای مرد، حق سرپرستی فرزندان و امکان ازدواج مجدد برای زن بعد از انقضای مدت زمان معین می باشد.

تاریخ: طلاق نامه ها عمدتا با ذکر تاریخ به پایان می رسند که این تاریخ در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی اول به قمری و بعد از آن به شمسی می باشد. در شش مورد نیز تاریخ در ابتدای متن آغازین ذکر شده است. (به طور نمونه، ساکماق، اسناد شماره 110268 ، 110287).

سجلات: تعداد سجلات در طلاق نامه ها متفاوت است. چند مورد از طلاق نامه ها فاقد سجلات می باشند. (به طور نمونه ساکماق، اسناد شماره 9/13426 ، 110287). بیشترین سجل هم به تعداد 15 مورد مربوط به طلاق نامه ای است که در آن مصالحه نیز انجام شده است. (ساکماق، سند شماره 53480).

4-    ساختار ظاهری

بیشتر طلاق نامه ها به صورت تک برگی و مستطیل شکل هستند و فقط دو مورد به صورت دفترچه ای است[i] که علاوه بر دارا بودن جلد، تعداد برگ های آن ها 6 برگی می باشد.

 ابعاد طلاق نامه ها متنوع می باشد. ابعاد کوچکترین طلاق نامه تک برگی ده در نه سانتیمتر است.(ساکماق، سند شماره 2/121731). ابعاد بزرگترین طلاق نامه تک برگی هم سی و پنج و نیم در بیست و دو و نیم سانتیمترمی باشد. (ساکماق، سند شماره 88485). ابعاد بزرگترین طلاق نامه دفترچه ای بیست و یک در هفده سانتیمتراست. (ساکماق، سند شماره 53984). ابعاد کوچکترین طلاق نامه دفترچه ای نیز هفده در یازده سانتیمتر می باشد. (ساکماق، سند 109453).

تعداد سطرهای متن طلاق نامه ها نیز با هم متفاوت می باشد. کم ترین سطر مربوط به طلاق نامه ای است که در ظهر مصالحه نامه ای نوشته شده است که 4 سطر دارد. (ساکماق، سند شماره 119959) و بیشترین سطر نیز با 15 سطر متعلق به طلاق نامه یک روحانی به نام شیخ عبدالغفور می باشد. (ساکماق، سند شماره 110300).

  طلاق نامه ها فاقد آرایه های هنری و نقوش تزئینی می باشند و عمدتا به صورت خلاصه و ساده نوشته شده اند و به جز در چند مورد محدود، فاقد توصیفات پر طمطراق ادبی و القاب و عناوین می باشند. هم چنین بر خلاف عقدنامه ها که در آن نشانی از شور و هیجان را می توان دید، بیانگر حزن و اندوه و کم حوصلگی حاکم بر انجام این مراسم است.  طلاق نامه ها به زبان فارسی می باشند ولی از زبان عربی هم در بیان وقوع صیغه طلاق و بیان اشهاد یعنی حضور دو شاهد که انشاء صیغه طلاق را بشنوند، استفاده شده است. این شاهدان لزوما مرد هستند.

   بخش مکتوب طلاق نامه ها تقریبا در وسط قرار دارد و متن آن به طور خلاصه و از بالا به پایین نوشته شده و در پایین صفحه متن تمام می شود. از حاشیه ها و فضای اطراف بخش مکتوب در این اسناد که در بالا و سمت راست، نسبت به سمت چپ و پایین سند بیشتر می باشد، جهت شهود استفاده شده است و افراد مختلف انجام طلاق انجام شده را تصدیق نموده اند. این سجلات به طور معمول شامل بسمله، یک نوشته، اسم، نوشته ای همراه اسم و مهر، یک مهر و گاه امضا و تاریخ است. در حاشیه علاوه بر سجل شهود، سجل افراد دیگری نیز همچون مجری شرع، طلاق دهنده و وکلای زوجین نیز مبنی بر اجرا و تائید این طلاق نامه ها وجود دارد.برخی از طلاق نامه ها فاقد سجلات شهود است که احتمالا می تواند بیانگر این مطلب باشد که عده ای نمی خواسته اند نامشان به عنوان شاهد طلاق ثبت شود که در این طلاق نامه ها فقط اشاره به حضور عده ای جهت انجام صحیح طلاق شده است.

 با توجه به اینکه استفاده از مهر در اعتبار بخشی اسناد امری رایج و وسیله تصدیق آن بوده است، در طلاق نامه ها نیز از مهر استفاده شده است. مهرها دو جزء اصلی شامل عبارت و سال ساخت(/نقر آن) دارند. شکل مهرهای موجود به شکل بیضی و چهارگوش بوده و دارای عبارات متنوعی می باشند و اغلب آن ها شامل نام صاحب مهر است و استفاده از عباراتی چون عبده و الراجی قبل از نام صاحب مهر بسیار متداول بوده است. هم چنین استفاده از نام های خداوند، نام های پیامبر و ائمه و احادیث به جای نام صاحب مهر از جمله مواردی است که در مهرها بسیار دیده می شود. بسیاری از مهرها شامل تاریخ هم می باشند. از نکات قابل توجه درباره مهرها این است که گاه برخی از مهرها به همراه سجل همراه آن در طلاق نامه های مربوط به یک حوزه جغرافیایی و منطقه تکرار شده است.

ذکر نام محل در برخی از طلاق نامه ها از دیگر ویژگی این اسناد می باشد. در برخی از طلاق نامه ها به شهر و در برخی دیگر فقط به قریه و روستای محل سکونت اشاره شده است.

 محل وقوع طلاق ها هم عموما یا در محضر(دارالمحکمه شرع) و یا در مسجد به عنوان محل رسیدگی به مرافعات بوده است. محضر هم گستره ای متنوع از مسجد، خانه مجتهد و خانه یکی از متعاملین بوده است. (رضایی،1387: ص25).

  عموما طلاق با حضور خود شخص طلاق دهنده و طلاق گیرنده انجام می شود ولی با توجه به امکان اختیار وکیل در فقه اسلام جهت انجام طلاق، در برخی از طلاق نامه ها وکلایی به نیابت از طرف یا طرفین امور مربوط به طلاق را انجام می داده و زوج و زوجه، خود حضور نداشته اند که احتمالا علت این امر را می توان غیبت و عدم امکان حضور طالق یا طلاق گیرنده در محل اجرای صیغه طلاق و یا عدم تمایل طرفین در رویارویی با یکدیگر دانست.(به طور نمونه ساکماق، اسناد شماره 2498، 29846).

 از دیگر ویزگی های طلاق نامه های دوره قاجار، ثبت دو مورد شماره ثبت طلاق در دفتر شرعیات است که هر دو مورد در ظهر طلاق نامه نوشته شده است. در طلاق نامه های دوره پهلوی هم که به سبک جدید و زیر نظر وزارت عدلیه نوشته شده اند شماره ثبت در دفتر ثبت اسناد و املاک ثبت شده است.

 

طلاق نامه های موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی

  مرکز اسناد آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگترین مراکز اسنادی با در اختیار داشتن بیش از ده میلیون برگ سند در زمینه های مختلف، نقش مهمی در گردآوری و سازماندهی مجموعه های اسنادی داشته است. طلاق نامه ها تنها بخش کوچکی از این اسناد می باشند که در این مرکز نگهداری می شوند.

   در مرکز اسناد آستان قدس رضوی تعداد 64  طلاق نامه موجود است که دوره تاریخی آن ها از قاجاریه تا دوره پهلوی دوم می باشد. از این تعداد  49  مورد مربوط به دوره قاجاریه و 15  مورد مربوط به دوران پهلوی می باشد (11 مورد پهلوی اول و 4 مورد پهلوی دوم) که از این 15 مورد 11 مورد به سبک طلاق نامه های دوره قاجار و 4 مورد زیر نظر وزارت عدلیه و اداره کل ثبت اسناد و املاک تهیه شده است که اولین مورد این طلاق نامه ها متعلق به سال 1315 شمسی می باشد. این طلاق نامه ها در برگه های آرم دار و به صورت چاپی بوده که اطلاعات در قسمت های مشخص شده وارد شده است.

   قدیم ترین طلاق نامه موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی مربوط به سال 1219 قمری می باشد که در آن فردی به نام آقا محمدعلی ملقب به آقا بابا، همسر خود- خیرالنساء خانم- را در ماه ذیحجه در شهر مشهد، طلاق داده است و شاهدانی نیز در حاشیه طلاق نامه آن را تایید کرده اند. جدیدترین طلاق نامه نیز مربوط به سال 1356 شمسی می باشد.

   طلاق نامه های مرکز اسناد عموما مربوط به مناطق خراسان و یزد می باشند ولی از شهرهای دیگری چون ملایر و اصفهان و شیراز نیز طلاق نامه وجود دارد. این طلاق نامه ها - به جز سه مورد - مربوط به افرادی می باشد که شناخته شده نیستند و اطلاعی از آن ها وجود ندارد و فقط در یک ناحیه یا منطقه معروفیت دارند. اکثر این طلاق نامه ها با توجه به سبک نگارش متعلق به مردم عادی و طبقات میانی و پایین جامعه می باشند.



[1] خبر (/گواهی) مکتوب ممهور یا ممضی را سجل(/تصدیق ) گویند.رضایی، امید ص 13.

[2] برای اطلاع بیشتر در مورد اسناد شرعی رجوع کنید به: رضایی، امید. درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار. ژاپن: موسسه مطالعات زبان ها و فرهنگ های آسیا و آفریقا، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو.1387.

 

[3] طبق قانون مدنی طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی. در طلاق بائن به رای شوهر حق رجوع نیست . ولی در طلاق رجعی به رای شوهر در مدت عده حق رجوع است. بنابرین طلاق بائن طلاقی است که در آن به رای شوهر حق رجوع نیست و با وقوع طلاق رابطه نکاح به طور کامل قطع       می شود بر خلاف طلاق رجعی که در آن شوهر می تواند در ایام عده رجوع نموده و زندگی زناشویی را بدون نکاح مجدد از سر گیرد. طلاق بائن خود شامل موارد زیر است:1 طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.2- طلاق یائسه و صغیره .3- طلاق خلع و مبارات، مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.4- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید، اعم از اینکه وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید.



 

رضایی، امید(1387). درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار. ژاپن: موسسه مطالعات زبان ها و فرهنگ های آسیا و آفریقا، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو.

سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی(ساکماق)، اسناد شماره 2498، 9/13426، 29846، 31576، 31749، 51866، 53344، 53479، 53480، 53600، 53984، 56857، 2/71302، 72582، 87737، 88485، 109453، 110268، 110287، 110293، 110300، 113169، 113179، 2/119959، 2/121681، 3/121681، 4/121695، 5/121695، 6/121695، 9/121695، 1/121711، 2/121711، 5/121711، 2/121731، 124516، 126088، 126091، 126134، 126334، 126566، 126621، 126625، 126626، 126639، 126640، 126659، 126660، 126684، 126687، 126689، 126691، 126720، 126814، 127379، 128420، 128497، 130326، 131965، 132308، 132318، 132640، 133315، 133568.

طاهری، حبیب الله(1376). حقوق مدنی5 (ج3).قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

کریم پور، مهدی(1376). ثبت رسمی ازدواج و طلاق(5). کانون، سال 41، دوره دوم، بهمن و اسفند 1376، شماره 4.

 

سند شماره 1/29846

 

 

[1 - ] الموکل               الوکیل

 

[2 - ] رفعت پناه آقا محمدعلی ملقب به آقا بابا ولد مرحوم 

[3 - ]  آقا جعفر جلو دار     

[4 - ] ما    وکل   فیه    آنکه

[5 - ]  مسماه خیرالنساء خانم بنت مرحوم باباخان میناکار

 زوجه مدخوله دایمی موکل مزبور را در عوض

[6 - ]  بذل مهر مسمی فی العقد در حضور عدول المومنین ارض

 اقدس مطلقه به طلاق خلعی ثانی گرداند و حاضر شد

[7 - ] مسماه مزبوره و مهر مسمی فی العقد خود  را به زوج

 مزبور بخشید به شرط ان یطلقها طلاقا صحیحا شرعیا

 [8 - ]  و کان ذلک تحریرا بتاریخ غره شهر ذیحجه الحرام

 سنه 1219.

 

 

***حاشیه بالا:

[1 - ]  به تاریخ دوم شهر ذیحجه الحرام صیغه طلاق خلعی مسماه مزبوره در حضور عالیحضرات عدول المومنین ارض اقدس واقع گردید   سجع مهر: هوالعلی الاکبر

[2 - ] سجع مهر:المتوکل علی الله الغنی هدایت الله      [3 - ] سجع  مهر: افوض امری الی الله عبده محمدعلی 1114         

[4 - ] سجع مهر: العبد المذنب میرزا سیدمحمد الحسینی                       [5 - ]  سجع مهر: یا حسن بن علی

***حاشیه سمت راست: وکیلهما فضیلت پناه حاجی الحرمین ملا حاجی محمد

 

 

 

 

 

سند شماره 3/121681

 

[1 - ] رشته مناکحت و علاقه مواصلتی که واقع بود

[2 - ]  فیمابین تقی ولد حسین میرزا و زوجه او صبیه

[3 - ] استاد خداداد به صیغه طلاق خلع عند من لزم      

[4 - ] حضوره منفسخ و منقطع گردید و کان

[5 - ] ذالک تحریرا به تاریخ 23 شهر

[6 - ]  جمادی الاولی 1334

[7 - ] المقرر اینکه بچه را تا مدت چهار عام  

[8 - ] ضعیفه نگاه دارد و خدمت کند

[9 - ] و در عوض چیز نخواهد تحریرا به تاریخ فوق

 

 

 

***حاشیه بالا:

  اوقعت صیغه الطلاق وکالتا عینه حرره الاحقر       سجع مهر: اللهم صل علی محمد و آل محمد

***حاشه سمت راست از بالا به پایین:

 [1 - ] وقع الطلاق بمحضری    سجع مهر: عبده غلامعلی

[2 - ] وقع الطلاق بمحضری حرره الاحقر     سجع مهر: پیرو دین محمدحسن

[3 - ] شهود علیجان استاد حسین و محمدخان رحمن خلف سیدابوالقاسم  سجع مهر: محمدتقی

 

 

سند شماره 1/113169        

 

[1 - ] حاضر گردید عالیجناب کهف الحاج حاجی اسدالله تاجر

همدانی و زوجه دائمه مدخوله خود را که مسماه است

[2 - ] به گوهرخانم صبیه مرحوم کربلایی محمدحسین هروی

 را در طهر غیر مواقعه در محضر شرع انور و حضور عدول المومنین

[3 - ] ارض اقدس مطلقه بطلاق شرعی گردانید بتوکیل غیر و

 صیغه طلاق شرعی مسماه مزبوره را در محضر شرع                

[4 - ] مطاع واقع و جاری نمود و بعد ذالک در ضمن

 عقد  لازم ملتزم و  متعهد شرعی شد از حین الی مدت                        

[5 - ] ششماه هلالی درصورتیکه حاج مزبور در بین عده

رجوع نماید مبلغ پنج تومان رایج خزانه عامره

[6 - ] موم ابتیاع نموده به سرکار فیض آثار بدهد این

چند کلمه بر سبیل طلاق نامچه قلمی و صیغه شرعیه مراتب

[7 - ] مرقومه واقع و جاری شد و کان ذالک بتاریخ 7

 شهر ذی القعده الحرام سنه 1311  

 

***سجع مهر زیر نوشته:  صح اسد الله

***حاشیه راست از بالا به پایین:

[1 - ] اعترف زوج فی 7 شهر ذی القعده        سجع مهر:  دارد امید شفاعت دارد ز نبی فتحعلی

[2 - ] اعترف بما سطر فیه لدی حرره  سجع مهر:  حسین حسین

[3 - ] اعترف و اجریت الصیغه...       سجع مهر:  یا جواد

 

 

 

سند شماره 1/113179

[1 - ] حاضر شد خیرالحاج حاجی اسدالله تاجر همدانی

 چرم فروش ولد مرحوم آقا میرزا عبدالله همدانی

[2 - ] و بعد الحضور زوجه بلامانع خود عصمت پناه

گوهرخانم بنت مرحوم

[3 - ] کربلایی حسین هروی را در عوض بذل تمامی

 مهر و سایرحقوقات شرعیه در حضور

[4 - ] عدول المومنین ارض اقدس مطلقه نمود به

طلاق خلعی و اسقاط

[5 - ] حقوقات مسماه مزبوره از حاجمزبور شد و صیغه شرعیه

[6 - ] در حضور مومنین جاری شد به جهت طلاق نامچه خط قلمی گردید

[7 - ] و کان ذلک تحریرا فی 11 شهر جمادی الاخره سنه 1323 

***سجع مهر زیر نوشته: یا اسدالله 1315                                                                                                                                              

*** حاشیه بالا سمت چپ:

 دریوم یکشنبه 11 شهر جمادی الاخره 1323صیغه طلاق خلعی مسماه {ناخوانا} در حضور عدول جاری شد  سجع مهر: محمد کاظم

***حاشیه بالا سمت راست:

[1 - ]  بسم الله تعالی  قد اعترف الحاج اسدالله بما سطر فیه لدی و جریت صیغه الطلاق بمحضری فی حادی عشر شهر جمادی الاخره ثلاث وعشرین و ثلثمئه بعد الالف 1323    سجع مهر:  الواثق بالله العلی علی  محمد

 

***حاشیه راست از بالا به پایین:

[1 - ] اعترف و سمعت صیغه الطلاق  سجع مهر: عبده الراجی علی

[1 - ] اعترف و سمعت بصیغه   سجع مهر: یا عزیزالله

[2 - ] اعترف بما سطر فیه لدی و سمعت صیغه ها    سجع مهر: محمدقاسم بن محمدمهدی

[3 - ] اعترف و سمعت صیغه الطلاق بمحضری   سجع مهر: الراجی عبدالحسین

 

***نکته جالب توجه این که سند های شماره 113169 و 113179 مربوط به یک زوج میباشد و اینکه ابتدا متارکه به صورت رجعی بوده وسپس بعد ازیازده سال طلاق به صورت خلعی انجام شده است.

 

سند شماره 1/31576

 

[1 - ] رجبعلی بیک ابن غلامحسین بیک زوجه داعیه خود را

 [2 - ] صبیه استاد خداداد مسماه بکنز مطلقه نمود و صیغه طلاق

[3 - ] بعد از تحقیق شرایط طلاق عند من یصح الطلاق لدیه

[4 - ] جاری شد و قرار ضمن العقد بر این شد که مناصفه

[5 - ] دار موروثی والد ناکح و یک سهم و طاقه از

[6 - ] چشمه مشهور به چشمه رجبعلی و ده قران نقد تسلیم زوجه

[7 - ] شده و هم چنین شرط ضمن العقد آنکه هرگاه

[8 - ] بخواهد رجوع کند اولا معادل تمام مهر را تسلیم

[9 - ] زوجه کند و بعد رجوع کند به تاریخ سیم شهر صفر سنه 1319

                                                                                      

***حاشیه بالا:

 بسم الله الرحمن الرحیم   چنین است اگر مدخوله نیست عده ندارد و رجوع هم فرع عده است حرره الاحقر               محمدهادی.

 

 

 

 

رضایی، امید(1387). درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار. ژاپن: موسسه مطالعات زبان ها و فرهنگ های آسیا و آفریقا، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو.
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی(ساکماق)، اسناد شماره 2498، 9/13426، 29846، 31576، 31749، 51866، 53344، 53479، 53480، 53600، 53984، 56857، 2/71302، 72582، 87737، 88485، 109453، 110268، 110287، 110293، 110300، 113169، 113179، 2/119959، 2/121681، 3/121681، 4/121695، 5/121695، 6/121695، 9/121695، 1/121711، 2/121711، 5/121711، 2/121731، 124516، 126088، 126091، 126134، 126334، 126566، 126621، 126625، 126626، 126639، 126640، 126659، 126660، 126684، 126687، 126689، 126691، 126720، 126814، 127379، 128420، 128497، 130326، 131965، 132308، 132318، 132640، 133315، 133568.
طاهری، حبیب الله(1376). حقوق مدنی5 (ج3).قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کریم پور، مهدی(1376). ثبت رسمی ازدواج و طلاق(5). کانون، سال 41، دوره دوم، بهمن و اسفند 1376، شماره 4.
 
سند شماره 1/29846
 
[1 - ] الموکل               الوکیل
[2 - ] رفعت پناه آقا محمدعلی ملقب به آقا بابا ولد مرحوم 
[3 - ]  آقا جعفر جلو دار     
[4 - ] ما    وکل   فیه    آنکه
[5 - ]  مسماه خیرالنساء خانم بنت مرحوم باباخان میناکار
 زوجه مدخوله دایمی موکل مزبور را در عوض
[6 - ]  بذل مهر مسمی فی العقد در حضور عدول المومنین ارض
 اقدس مطلقه به طلاق خلعی ثانی گرداند و حاضر شد
[7 - ] مسماه مزبوره و مهر مسمی فی العقد خود  را به زوج
 مزبور بخشید به شرط ان یطلقها طلاقا صحیحا شرعیا
 [8 - ]  و کان ذلک تحریرا بتاریخ غره شهر ذیحجه الحرام
 سنه 1219.
 
 
***حاشیه بالا:
[1 - ]  به تاریخ دوم شهر ذیحجه الحرام صیغه طلاق خلعی مسماه مزبوره در حضور عالیحضرات عدول المومنین ارض اقدس واقع گردید   سجع مهر: هوالعلی الاکبر
[2 - ] سجع مهر:المتوکل علی الله الغنی هدایت الله      [3 - ] سجع  مهر: افوض امری الی الله عبده محمدعلی 1114         
[4 - ] سجع مهر: العبد المذنب میرزا سیدمحمد الحسینی                       [5 - ]  سجع مهر: یا حسن بن علی
***حاشیه سمت راست: وکیلهما فضیلت پناه حاجی الحرمین ملا حاجی محمد
 
 
 
 
سند شماره 3/121681
[1 - ] رشته مناکحت و علاقه مواصلتی که واقع بود
[2 - ]  فیمابین تقی ولد حسین میرزا و زوجه او صبیه
[3 - ] استاد خداداد به صیغه طلاق خلع عند من لزم      
[4 - ] حضوره منفسخ و منقطع گردید و کان
[5 - ] ذالک تحریرا به تاریخ 23 شهر
[6 - ]  جمادی الاولی 1334
[7 - ] المقرر اینکه بچه را تا مدت چهار عام  
[8 - ] ضعیفه نگاه دارد و خدمت کند
[9 - ] و در عوض چیز نخواهد تحریرا به تاریخ فوق
 
 
 
***حاشیه بالا:
  اوقعت صیغه الطلاق وکالتا عینه حرره الاحقر       سجع مهر: اللهم صل علی محمد و آل محمد
***حاشه سمت راست از بالا به پایین:
 [1 - ] وقع الطلاق بمحضری    سجع مهر: عبده غلامعلی
[2 - ] وقع الطلاق بمحضری حرره الاحقر     سجع مهر: پیرو دین محمدحسن
[3 - ] شهود علیجان استاد حسین و محمدخان رحمن خلف سیدابوالقاسم  سجع مهر: محمدتقی
 
 
سند شماره 1/113169        
 
[1 - ] حاضر گردید عالیجناب کهف الحاج حاجی اسدالله تاجر
همدانی و زوجه دائمه مدخوله خود را که مسماه است
[2 - ] به گوهرخانم صبیه مرحوم کربلایی محمدحسین هروی
 را در طهر غیر مواقعه در محضر شرع انور و حضور عدول المومنین
[3 - ] ارض اقدس مطلقه بطلاق شرعی گردانید بتوکیل غیر و
 صیغه طلاق شرعی مسماه مزبوره را در محضر شرع                
[4 - ] مطاع واقع و جاری نمود و بعد ذالک در ضمن
 عقد  لازم ملتزم و  متعهد شرعی شد از حین الی مدت                        
[5 - ] ششماه هلالی درصورتیکه حاج مزبور در بین عده
رجوع نماید مبلغ پنج تومان رایج خزانه عامره
[6 - ] موم ابتیاع نموده به سرکار فیض آثار بدهد این
چند کلمه بر سبیل طلاق نامچه قلمی و صیغه شرعیه مراتب
[7 - ] مرقومه واقع و جاری شد و کان ذالک بتاریخ 7
 شهر ذی القعده الحرام سنه 1311  
 
***سجع مهر زیر نوشته:  صح اسد الله
***حاشیه راست از بالا به پایین:
[1 - ] اعترف زوج فی 7 شهر ذی القعده        سجع مهر:  دارد امید شفاعت دارد ز نبی فتحعلی
[2 - ] اعترف بما سطر فیه لدی حرره  سجع مهر:  حسین حسین
[3 - ] اعترف و اجریت الصیغه...       سجع مهر:  یا جواد
 
 
 
سند شماره 1/113179
[1 - ] حاضر شد خیرالحاج حاجی اسدالله تاجر همدانی
 چرم فروش ولد مرحوم آقا میرزا عبدالله همدانی
[2 - ] و بعد الحضور زوجه بلامانع خود عصمت پناه
گوهرخانم بنت مرحوم
[3 - ] کربلایی حسین هروی را در عوض بذل تمامی
 مهر و سایرحقوقات شرعیه در حضور
[4 - ] عدول المومنین ارض اقدس مطلقه نمود به
طلاق خلعی و اسقاط
[5 - ] حقوقات مسماه مزبوره از حاجمزبور شد و صیغه شرعیه
[6 - ] در حضور مومنین جاری شد به جهت طلاق نامچه خط قلمی گردید
[7 - ] و کان ذلک تحریرا فی 11 شهر جمادی الاخره سنه 1323 
***سجع مهر زیر نوشته: یا اسدالله 1315                                                                                                                                              
*** حاشیه بالا سمت چپ:
 دریوم یکشنبه 11 شهر جمادی الاخره 1323صیغه طلاق خلعی مسماه {ناخوانا} در حضور عدول جاری شد  سجع مهر: محمد کاظم
***حاشیه بالا سمت راست:
[1 - ]  بسم الله تعالی  قد اعترف الحاج اسدالله بما سطر فیه لدی و جریت صیغه الطلاق بمحضری فی حادی عشر شهر جمادی الاخره ثلاث وعشرین و ثلثمئه بعد الالف 1323    سجع مهر:  الواثق بالله العلی علی  محمد
 
***حاشیه راست از بالا به پایین:
[1 - ] اعترف و سمعت صیغه الطلاق  سجع مهر: عبده الراجی علی
[1 - ] اعترف و سمعت بصیغه   سجع مهر: یا عزیزالله
[2 - ] اعترف بما سطر فیه لدی و سمعت صیغه ها    سجع مهر: محمدقاسم بن محمدمهدی
[3 - ] اعترف و سمعت صیغه الطلاق بمحضری   سجع مهر: الراجی عبدالحسین
 
***نکته جالب توجه این که سند های شماره 113169 و 113179 مربوط به یک زوج میباشد و اینکه ابتدا متارکه به صورت رجعی بوده وسپس بعد ازیازده سال طلاق به صورت خلعی انجام شده است.
 
سند شماره 1/31576
 
[1 - ] رجبعلی بیک ابن غلامحسین بیک زوجه داعیه خود را
 [2 - ] صبیه استاد خداداد مسماه بکنز مطلقه نمود و صیغه طلاق
[3 - ] بعد از تحقیق شرایط طلاق عند من یصح الطلاق لدیه
[4 - ] جاری شد و قرار ضمن العقد بر این شد که مناصفه
[5 - ] دار موروثی والد ناکح و یک سهم و طاقه از
[6 - ] چشمه مشهور به چشمه رجبعلی و ده قران نقد تسلیم زوجه
[7 - ] شده و هم چنین شرط ضمن العقد آنکه هرگاه
[8 - ] بخواهد رجوع کند اولا معادل تمام مهر را تسلیم
[9 - ] زوجه کند و بعد رجوع کند به تاریخ سیم شهر صفر سنه 1319
                                                                                      
***حاشیه بالا:
 بسم الله الرحمن الرحیم   چنین است اگر مدخوله نیست عده ندارد و رجوع هم فرع عده است حرره الاحقر               محمدهادی.