گزارش تصویری ماموریت اصفهان و کاشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نویسنده


با توجه به اینکه در آینده می بایست مقبره امیر ملکشاه (مسجد شاه) مرمت شده و به شکل موزه مورد بازدید عموم قرار گیرد نیاز به مشاهده مساجد و نوع کاربری در آنها ضروری بنظر میرسید لذا به این منظور در اولین بازدید از محلهای تاریخی از قدیمیترین مسجد شهر اصفهان یعنی مسجد جامع این شهر بازدید را شروع نمودم، مسجد مهم ترین بنا در تاریخ معماری سرزمین ما و معبد و میعادگاه مردم محسوب میشود، مسجد محل اجتماع، درس، قضاوت و محلی برای هنر آفرینی هنرمندان و معماران بوده و وجود مساجد جامع در قلب شهرها ملجاء مردم بوده است. قبل از بازدید با هماهنگی بعمل آمده به وسیله سرکارخانم کفیلی و قرار قبلی در محل مسجد حاضر شده و با خانم سعیدی مدیریت آن مجموعه و دانشجوی دکترای باستانشناسی ملاقاتی داشتم و ایشان توضیحات کلی در مورد بخشهای مختلف مسجد و کارگاهی که در آن مستقر هستند توضیحات کلی دادند ، در این کارگاه دانشجویان مشغول ثبت اطلاعات و تهیه شناسنامه های سفالهائی که در دهه هفتاد میلادی به وسیله باستانشناسان ایتالیائی از ضلع غربی مسجد به دست آمده بودند، این سفالها مربوط به دوره پیش از میلاد مسیح و اوایل قرون اسلامی و در انواع لعابدار، زرین فام، آبی سفید و ... حکایت از وجود یک کارگاه سفالگری در بخشی از مسجد می باشد که به ساخت سفال می پرداخته اند و قرار است که در آینده این سفالها را پس از ثبت به صورت سیرتاریخی در محل خاصی در داخل ویترین بنمایش عموم قرار دهند ، در ادامه باتفاق راهنمائی که مرا همراهی می کرد به بازدید از مسجد پرداختیم که مشاهدات زیر حاصل آن می باشد :

 

 




مسجد جامع اصفهان همچون دایره المعارف مجسم هنر اسلامی است که در طی بیش از هزاران سال به وجود آمده است کاملترین تحقیقاتی که در مورد دوره های تاریخی قسمتهای مختلف بنای مسجد وجود دارد توسط موسسه ایزمئو انجام شده است که نتیجه آن رفع بسیاری از ابهامات بوده و کشف یک پا ستون با تزئینات مشابه دوره ی ساسانیان در منطقه شمالی مسجد وجود بنایی در دوره ی قبل از اسلام را تایید می کند که هنوز این سنگ حفاری و کار شناسایی روی آن انجام نگردیده است، این مسجد در قرن سوم بخاطر اصلاح محور قبله خود که 18 درجه مایل بوده تخریب و مسجد جدیدی بدون تغییر شکل کلی بر روی آن بنا گردیده است ، اقدامات دوره های مختلف تاریخی تغییر اساسی در مسجد ایجاد نکرد ولی تغییرات زمان سلجوقیان سبک شناسی مسجد را بطور کامل تغییر داده و الگوی جدیدی در طرح مسجد ایجاد کرد .

 




 

 


 از آثار قابل ذکر این مسجد زیبا ، گنبد خانه ای است که توسط خواجه نظام الملک وزیر ملکشاه سلجوقی احداث گردیده که اولین مرحله توسعه ی مسجد در دوره سلجوقیان بوده است تاریخ احداث آن 73-465 ق است و شبستانی که در سلطنت شاه سلیمان محل تدریس آخوند محمد باقر مجلسی بوده است. چهار ایوان اصلی مسجد جملگی در دوران شکوفایی عصر سلجوقیان با فاصله چند سال طراحی و احداث شده اند، بیت الشتاء محل عبادت در زمستان در 851 ق و دیگر محراب مسجد الجایتو (محمد خدابنده) می باشد که توسط وی در 768 ق به دستور وزیر او محمد ساوی ساخته شده است، محراب الجایتو از زیباترین محرابهای گچبری قرون اسلامی است و دو منبر منبت نیز در اطراف محراب خودنمائی می نماید . گنبد تاج الملک در شمال مسجد معروف به گنبد خاکی همزمان با گنبد نظام الملک بنا شده است. در میان صحن مسجد دو حوض با پوش آجری و ایجاد سایه بان مشاهده می شود که در گذشته شخصی برای رسیدن صدا به آخر مسجد بر روی آن قرار گرفته و تکرار کلمات سخنور را می کرده است .

 

 

 




 از نکات مثبت در این مجموعه وجود کارگاهی فعال در ثبت ، شناسایی و نوشتن شناسنامه اشیاء مکشوفه می باشد، همچنین به خاطر حفاظت از بنا امکان مشاهده بخشهای داخلی مسجد برای عموم مردم فراهم نیست و از نکات منفی آن می توان به عدم احیاء و بازسازی بنا که باعث انحراف درستونها، عدم مرمت کاشیها و آجرها در سازه گردیده است می توان اشاره نمود، از سازمان میراث فرهنگی اصفهان بعنوان متولی آثار پایتخت فرهنگی ایران و یکی از قدیمی ترین مساجد جامع انتظار بیشتری می باشد .

از راهنما آدرس حمام شیخ بهائی ساخته شده در دوره صفویه را پرسیدم که توضیح دادند که درب آن به علت تخریب بنا بسته است، علاقمند بودم که گلخن معروف آنرا که با همت شیخ بهائی ساخته شده وبا نور شمع کار می کرده است مشاهده نمایم ولی متاسفانه این امر میسور نگردید.

 

 

 




سپس بطرف یکی دیگر از مساجد قدیمی شهر اصفهان یعنی مسجد علی رفتم ، مسجدی با مناره ای بسیار بلند و پوشش آجری و چهار ایوان که حکایت از معماری دوره سلجوقیان داشت، درب مسجد فقط برای مواقع خاص بازمی شود و به محلی برای برگزاری نماز جماعت کسبه و اهالی تبدیل شده است، محراب و فضای داخلی بازسازی و نقاشی شده و بخشهای الحاقی مانند سرویسهای بهداشتی به آن افزوده شده بود ، فقط در پوشش گنبدی ، شمسه و ترنجها از کاشی و آجر استفاده شده است .

 

 

 






بعد از آن به سمت مسجد حکیم که در خیابانی به همین نام قرار داشت رفتم، مسجدی با صحن حیاط بسیار وسیع و آب نمائی در وسط آن جهت گرفتن وضو به صورت چهار ایوانی با شبستانهای متعدد و کاشی کاریهائی در نمای ایوانها از دوره صفویه فعلاً تنها کاربری این مسجد نیز مانند مسجد علی محلی برای نماز جماعت اهالی محل می باشد.

 

 

 

 

 

 




 

 

در روز دوم با قرار قبلی و هماهنگی به عمل آمده به محل حمام علی قلی آقای اصفهان مراجعه نمودم ،حمام در بافتی تاریخی، سنتی به شکل چهار سو مانند بسیاری از شهرها شامل بازار قدیمی مسجد و حمام در یک مجموعه قرار گرفته که واقف هر سه محل علی قلی آقا می باشد، اکثرحجره های بازار اختصاص به فروش هنرهای دستی اصفهان و مایحتاج عمومی مردم دارد ، درب مسجد بسته بود و فقط در هنگام اذان برای اقامه نماز جماعت برای اهالی بازار باز می شد بر روی کتیبه های کاشی کاری شده داخل مقرنس های سردر مسجد از دوره صفویه، نام و تاریخ ساخت و اهداء مسجد در 1122 ه.ق خود نمایی می کند، در مقابل مسجد حمام قرار داشت، مابین اطاق بلیط فروشی و سردرب ورود حمام یک کتیبه کاشی کاری شده جدید به رنگ آبی داخل یک طاق به معرفی حمام ، سال ساخت، واقف آن و تاریخ ثبت آن به عنوان میراث ملی به شکل زیبائی نصب و در معرض دید همگان می باشد .

 




 

 

درگاه ورودی حمام با دو ایوانچه ویک ایوان با درب چوبی ورودی قرار دارد ، برای اطلاع رسانی در هشتی ورودی بر روی سه پایه سنگی به صورت عمودی، شیشه های 10 میل معرفی موزه به زبان فارسی و انگلیسی و کروکی محل حمام در چند سطر داخل شیشه حکاکی شده است ،

 





 

پس از عبور از یک میاندر وارد سربینه می شویم ، با انگیزه تاریخی بسیار خوبی سنگهای استفاده شده در کف بنا به شکل زیبائی از سنگ سیاه تیشه ای بوده که همخوانی با فضا را دارد ، سپس مجسمه ها در وهله اول خود نمائی می نماید که پس از افتتاح موزه بنابه صلاحدید مجریان طرح برحسب ضرورت لازم برای موزه های مردم شناسی در نهایت دقت و در جهت پیام رسانی مطلوبتر برای بازدید کنندگان بنحو زیبائی طراحی و ساخته شده که هر کدام از آنها نمایانگر یکی از آداب استحمام و اموری که در حمام ها رایج بوده است می باشد .

 




 

 

از موارد خاص ضروری دیگر در حمام ها قراردادن جاکفشی و رخت چرکها در دوطبقه زیر صفه سربینه می باشد که در این حمام به صورت مطلوبی تعبیه گردیده است که در حمام ما در نظر گرفته نشده است ، نصب کاشیهای قدیمی احیاء شده درازاره ها در کنار کاشیهای جدید با رنگ مطلوب در کف حمام و همچنین نقاشی های دیواری که در یک لایه در بالای کاشی ها باعث جلوه خاصی درکلیه بخشهای حمام گردیده است . نکته حائز اهمیت بازسازی حمام به دو بخش حمام بزرگ عمومی و حمام کوچک خصوصی می باشد، کلیه ستونها وسرستونهای پایه گنبدیها همخوان با دوره صفویه از سنگ استحکام یافته اند.

 




 

 

نورگیرهای سقفی در کلیه قسمتهای مورد نیاز در حمام تعبیه شده و در شکل و ابعاد واقعی خود قرار گرفته و ترجیح داده اند به جای شیشه به شکل قلب از پیرکس برای حفاظت بیشتر در مقابل عوارض طبیعی استفاده نمایند، از نواقص موجود در بنا می توان به کانال کشی کولر، نصب تهویه و رگ چینی به وسیله آجر در گنبدها در کنار نامنظمی استقرار نورگیرها در پشت بام اشاره نمود .

 

 





 

از نقاط قوت این حمام بازسازی سیستم آبرسانی در حمام به شکل سنتی آن می باشد که یکی ایجاد دستکها در بخش استخر آب سرد و دیگری ساخت گاوچاه با تعبیه دو چاه در کنار یکدیگر و چرخ چاهی در بالای آن جهت انتقال آب به وسیله یک گاو در مسیر مستقیم و رساندن آب به چاه ذخیره آب حمام جهت گردش آن در کلیه بخشهای مورد نیاز حمام حکایت از بازسازی شبکه آبرسانی در حمام می نماید .

 



 

 

 

از فعالیتهای عمده که در روزهای چهارشنبه هر هفته در محل چال حوض (استخرآب سرد) در حمام برگزار می گردد، برگزاری کارگاههای آموزشی و هم اندیشی با دعوت از اساتید فن و دانشجویان معماری به صورت مستمر در محل حمام می باشد ، که البته با گرفتن وجه از دانشجویان علاقه مند و چاپ مطالب سخنرانی ها و مقاله های ارائه شده به صورت کتاب، جزوه و یا روی سی دی سعی بر انتقال مباحث معماری و ارتقاء آگاهیهای دانشجویان و علاقه مندان را بنحو مطلوبی فراهم نموده اند، در مورخه 23/8/86 موضوع کارگاه آموزشی «چهارمین هم اندیشی ذوق ایرانی در معماری اسلامی» بود که بنا به دعوت مدیریت موزه بنده نیز حضور داشتم سخنران آقای دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، عضو هیأت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی و عضو وابسته فرهنگستان هنر بودند. در پایان مراسم بنا به درخواست صورت گرفته توضیحاتی راجع به معرفی حمام مهدیقلی بیک ، واقف آن ، چگونگی مرمت و بازسازی ، چگونگی چیدمان اشیاء در آن را به حاضرین ارائه دادم و سپس با عده ای از اساتید و دانشجویان به گفتگو و تبادل نظر پرداخته و با دادن بروشور از آنان برای بازدید از موزه مردم شناسی آستان قدس دعوت بعمل آوردم .

قابل ذکر است که با توجه به چارت سازمانی مصوب موزه و وجود کارکنان و کارشناسان جوان و فعال با تخصصهای مورد نیاز مانند معماری، مرمت، گرافیک، علوم اجتماعی، تاریخ و موزه داری در کنار یکدیگر و شرح وظایف پرسنل بخشهای مختلف موزه از جمله : شورای راهبردی / شورای طرح و برنامه / تیم پژوهش / روابط عمومی / سایت و انفورماتیک / غرفه فروش محصولات فرهنگی / بخش سمعی و بصری / امورهنری/ دبیرخانه و... باعث هماهنگی در پیشبرد اهداف این مجموعه بنحو بسیار مطلوبی گردیده است .

در انتها با آقای مهندس قاسمی مدیریت موزه ملاقات نموده و طی نشستی با نقطه نظرات ایشان در مورد چشم انداز آتی موزه که طبق چارتی تهیه و نصب بود صحبت نمودم ایشان گفتند: ویژگی خاص این موزه نسبت به مکانهای دیگر وجود دو نوع بودجه سالیانه می باشد که در قالب بودجه جاری ماهیانه بالغ بر دو میلیون ریال برای امور ترمیم امور فنی و تأسیساتی حمام و بودجه فرهنگی که بالغ بر یکصد و پنجاه میلیون ریال در سال که از طرف امورفرهنگی و نوسازی شهرداری اصفهان به این مجموعه اختصاص یافته که باعث فعالیتهای بیشمار در زمینه های گوناگون را فراهم آورده است .

 





 

به علت وجود اماکن تاریخی، موزه مردم شناسی و دو حمام قدیمی موجود در کاشان به آن محل مراجعه نمودم، در ابتدای امر به محل باغ فین کاشان که در خارج از شهر قرار داشت رفتم، باغ تاریخی فین با قدمتی 1200 ساله نمونه یکی از زیباترین باغهای ایرانی است که از آب چشمه سلیمانیه منسوب به سلیمان نبی در کوههای اطراف مشروب می شود و جویهای آب در سراسر باغ جریان داشته و همراه با بناهای قدیمی که به آن کوشک می گویند این مجموعه را بسیار دیدنی با هوائی سالم نموده است ، کل گیری اصلی این باغ در دوره سلاطین سلسله های صفویه ، زندیه ، و قاجاریه ساخته شده است و طراحی نهرهای آن منسوب به غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضیدان قرن 9 ق می باشد. کوشک مرکزی باغ که به عمارت شترگلوی صفوی موسوم است در 1016 ق برای اقامت امراء ساخته شده است ، در سال 1346 خورشیدی عمارتی در ضلع شمالی باغ با عنوان عمارت نظام الدوله ساخته شد که بعد ها تبدیل به موزه ملی کاشان شده است، به آن محل مراجعه نمودم ولی درب آن به علت احیاء و بازسازی بسته بود ،

 









 

 

 

در ضلع جنوبی باغ دو باب حمام قدیمی متصل به یکدیگروجود دارد، یکی حمام کوچک که در سال 909 ق به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شد و واقعه قتل امیرکبیر در آن اتفاق افتاده است و دیگری حمام بزرگ سلطنتی است که در دوره قاجار در 1226 ق به دستور فتحعلیشاه قاجار ساخته شد و در انحصار سلاطین و شاهزادگان بوده است، در حمام کوچک فضاها شامل سربینه و گرمخانه و چال حوض با کاشیهای کهنه و نو در کنار یکدیگر و مقدار معدودی نقاشیهای دیواری بازسازی شده در بنا و همچنین مجسمه های استقرار یافته در صفه های حمام که چگونگی و تاریخ وقوع شهادت امیرکبیر را بازسازی نموده اند خود نمائی می کند، در جلوی مجسمه ها مانند حمام ما شیشه جهت حفاظت از آنها نصب گردیده است، با وجود پیگیری اجازه بازدید از پشت بام و دیدن چگونگی استقرار نورگیرها و نصب آنها برایم فراهم نگردید .

 




 

 

پس از بازدید از باغ فین به طرف خانه های تاریخی شهر کاشان رفتم، خانه بروجردی ها در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار بین سالهای 92-1280 ق به وسیله هنرمندان مبتکر و با ذوق دوره قاجار در دو مرحله با تزئینات زیبائی ساخته شده است و ساخت آن 18 سال توسط 25 نفر معمار به طول انجامیده است ، معمار این بنا علی مریم کاشانی است که به دستور سید حسن نطنزی ملک التجار شهر کاشان این بنا را ساخته است، چون سازنده بنا فردی اهل نطنز بوده است و ملقب به بروجردی ، که البته علت اشتهار آن خانه به بروجردی بخاطر مراودات تجاری این بازرگان با تجار شهر بروجود بوده است ، معماری این بنا با الهام از شیوه معماری اصیل ایرانی در محیطی مناسب با شرایط خشک کویری شهر کاشان ساخته شده است، این ملک در تملک خانواده بروجردی بوده تا اینکه در سال 1354 ش توسط میراث فرهنگی کاشان خریداری و جزء آثار ملی به ثبت رسیده است .

 





 

خانه تاریخی عامری ها نیز از جمله اماکن دیدنی شهر بشمار می رود، خانه ای با تزئینات خاص مربوط به دوره قاجار و نصب سفالها و کوزه های حجیم به وسیله میراث فرهنگی در بخش بیرونی صحن حیاط . 






حمام قدیمی سلطان امیر احمد از جمله حمامهای دوره صفویه می باشد که در بافت تاریخی خانه های تاریخی شهر کاشان در یکی از محلات قرار گرفته است، موزه زیر نظر شهرداری کاشان اداره می شود ، متأسفانه موزه تعطیل بود و با وجود ساعتی انتظار مسئول آن نیامد و فقط توانستم از نورگیرهای زیبای این حمام در پشت بام تصویربرداری نمایم .

 

 

 

 

 

 




 


 



آخرین محل جهت بازدید در کاشان، خانه هنرمندان وموزه مردم شناسی کاشان بود، این خانه قدیمی بنام خانه تاریخی تاج شهرت دارد، بنایی در چند طبقه که مربوط به دوره قاجار با دو قرن قدمت، خانه تاج در بافت تاریخی شهر و محور توریستی خیابان علوی قرار دارد و در تاریخ 10/3/1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، این خانه با معماری ارزشمند بومی، نمونه ای از خانه های اصیل عامه مردم کاشان با ویژگی خاص خود معرف اصالت و سادگی ،‌ درونگرایی، تناسب و نجابت مردم این دیار و نمودی از مردم شناسی در کاشان است

 

 

 

 

 

 




 

 

این خانه در سه طبقه همکف، گودال باغچه و سرداب تحتانی ، دارای دو با حیاط بیرونی و اندرونی می باشد، خانه تاج به صورت متروکه و مخروبه در 1383 توسط معمار مرمت بناهای تاریخی کاشان سید اکبرعلی خریداری مرمت و بازسازی گردید و با هدف ایجاد فضایی مناسب برای گفتگو ،‌ تبادل نظر ، همدلی، ‌انسجام بیشتر هنرمندان، طی مراسمی این مکان با عنوان موزه مردم شناسی و خانه هنرمندان کاشان افتتاح و در معرض دید علاقه مندان قرار گرفت ، از نکات مثبت این موزه برنامه زمانبندی و رسیدن به اهداف بلند مدت برای آن می باشد از جمله :

1- ارج نهادن و زنده کردن نام هنرمندان کاشان 2- جذب علاقه مندان به ارزشهای هنری و فرهنگی

3- مرکز ارتباط و هماهنگی اساتید و هنرمندان 4- ایجاد کارگاههای هنری در محیط سالم هنری

5- ایجاد خزانه اطلاعات هنری 6- تهیه و گردآوری و نگارش کتاب ، جزوه ، مقاله و چاپ مجلات هنری

 از فعالیتهای فرهنگی که در این موزه به طور مستمر برگزاری می گردد می توان به :

الف – راه اندازی کارگاههای کاشیکاری، درودگری ، گچبری ، مجسمه سازی ، سفالگری ، بافندگی ، طراحی ، نقاشی ، خوشنویسی ، تذهیب و... برای هنرجویان و علاقه مندان

ب - برگزاری انجمن شعر و ادب ج - همکاری جمعی با خانه تئاتر کاشان د - انجمن معماران سنتی بناهای تاریخی کاشان

که در مجموع باعث شده گامهای مؤثری در جهت ارتقاء فرهنگی و هنری در شهر کاشان برداشته شود .

پس از بازگشت از کاشان به موزه هنرهای تزئینی اصفهان مراجعه نمودم که مدیریت موزه توضیح دادند که به منظور استحکام بخشی بنا مدتی است که موزه تعطیل است و فقط در ماه گذشته نمایشگاهی از آثار هزاره سوم قبل از میلاد در بخش بیرونی ساختمان برگزار گردیده است و موزه تا سال آتی نیاز به مرمت و بازسازی دارد.

 


 

 

به خاطر وجود نقاشی های دیواری به کاخ چهلستون که از بناهای تاریخی دوره صفویه می باشد رفتم، پس از مبادی ورودی استخری طویل قرار گرفته است که به خاطر ایجاد ترک آب آنرا خالی نموده اند و از انعکاس بیست ستون بنا در آب و تشکیل چهلستون محروم گردیدم،‌ عمارت چهلستون در اوایل قرن 11 ق در میان باغ و مجموعه بناها و کاخهای محوطه دولتخانه صفوی به منظور پذیرایی رسمی از میهمانان و سفرای خارجی طی سرمرحله : مرحله اول تالار اصلی ، مرحله دوم ایوان آیینه و مرحله سوم ایوان ستوندار که از 18 ستون و سقف چوبی تشکیل شده است، نقاشی های دیواری چهلستون زیر نظر هنرمند نامدار عصر صفوی رضا عباسی کاشانی با خصلت بزرگ نمایی به شیوه مینیاتورهای ایرانی انجام گرفته است ، چهار تابلوی بزرگ داخل سالن صحنه هایی از میدانهای جنگ و مجالس پذیرایی پادشاهان صفوی را نشان می دهد ، براساس کتیبه نستعلیق گچی ایوان کاخ در 1118 ق دستخوش حریق شده که بعد ها بازسازی نمودند، ‌یک لایه نقاشی جدید که در دوره قاجاریه بر روی نقاشی های صفوی به وسیله نقاش آن دوره آقا محمد صادق نقاش ملقب به نقاش باشی کشیده شده است که تصاویر آن در مورد جنگ نادرشاه افشار در کرنال در نزدیکی دهلی نو و جنگ شاه اسماعیل صفوی در چالدران می باشد ،‌نقاشی های تخریب شده در طی زمان بتدریج توسط میراث فرهنگی مرمت شده اند، این کاخ سیاسی، تشریفاتی در سال 1327 ش به طور رسمی به موزه آثار تاریخی به ویژه آثار دوره صفوی تبدیل شد و در تاریخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

 




 



از نکات مثبت کاخ چهلستون مرمت و نگهداری و تثبیت نقاشیهای دیواری می باشد که بخاطر نظارت مستمر کارشناسان خبره بنحو مطلوبی در شرایط دما و رطوبت نسبی دچار آسیب جدی و زیست محیطی نشده اند و از نکات منفی وجود نم در سقف و فرسودگی ستونهای چوبی بود که مرمت آنها در دستور کار آتی موزه قرار داشت .

 

 ضمن بازدید متوجه استقرار یک باجه در داخل موزه شدم که مدیریت موزه توضیح دادند که این دستگاه الکترونیکی با عنوان «کیوسک اطلاع رسانی چند منظوره یونی کامپ » می باشد و اولین دستگاهی است که در موزه های اصفهان نصب گردیده است ودارای قابلیتهای زیادی از جمله :

سیستم جامع اطلاع رسانی / نظر سنجی / پیشنهادات ، انتقادات و شکایات / پیگیری نامه/ مکانیزه کنترل تردد مراجعین / سیستم حضور و غیاب به وسیله اثرانگشت و... پس از گرفتن آدرس به محل نمایندگی در اصفهان رفته و کاتالوگ و شماره تلفن شرکت در مشهد را گرفتم تا در آتی در صورت نیاز موزه ها به این وسیله پیشرفته که در زمینه اطلاع رسانی بسیار مفید می باشد بتوانند مذاکرات لازم را به عمل آورند .

 



 


مسجد شیخ لطف ا... مقصد بعدی در بازدید از مراکز فرهنگی اصفهان بود که از آن دیدن کردم ، این محل با کاشیکاری منحصر بفرد خود باعث جلب توجه بسیاری از ایرانیان و توریستها را فراهم آورده است ،‌ این مسجد به فرمان شاه عباس اول در 1011 ق برای انجام امور مذهبی توسط شیخ لطف ا... بن عبدالکریم بن ابراهیم از علمای شیعه امامیه جبل عامل لبنان آغاز و در سال 1028 به پایان رسید، این مسجد در عین کوچکی از زیباترین مساجد جهان محسوب می گردد، نمای زیبای مسجد با گنبد مزین به کاشی معرق در زمینه آجری آنرا در زمره برجسته ترین آثار معماری ایران آورده است ، ساختمان مسجد طرح ساده و باشکوه و دارای شبستان زیرگنبد ، شبستان زمستانی ،‌گنبد بی نقص ،‌ راهرو ،‌سردر ورودی ،‌ تزئینات غنی کاشیکاری و طرحها و رنگهای هدفمند و برخلاف دیگر مساجد فاقد صحن و مناره است ،‌مسجد با گنبدی به رنگ زمین و دیوارهایی به رنگ آسمان گویی تجلی ربط آسمان و زمین است ،‌معمار برجسته و بزرگ این بنا محمد رضا اصفهانی است،‌ کتیبه های کاشی توسط خوشنویسان بزرگ صفوی علیرضا عباسی و باقر بنا نوشته شده است ، انحراف 45 درجه مسجد از محور قبله 
توسط معماران از طریق راهرو جبران شده است و تناسب میدان امام و مسجد با رعایت اصول هندسی از شاهکارهای هنر معماری محسوب میشود ،‌این بنا در 1310 ش ثبت آثار ملی شده است. ضمناً از این مسجد فقط بعنوان موزه با فروش بلیط استفاده می گردد.

 


 

 

 




از آن محل به مکان بعدی یعنی مسجد امام که آن نیز در محل میدان نقش جهان بود رفتم ، به علت نوع کاربری و حفاظت بیشتر از این مسجد و همچنین برقراری نماز جمعه در آن بخشی از آن مسدود و قابل مشاهده نبود و فقط توانستم پس از اقامه نماز جماعت در یکی از شبستانها قسمتهای آزاد را بازدید نمایم، این مسجد نیز بعنوان شاهکاری معماری صفویه بشمار میآید که به دستور شاه عباس اول به وسیله محمد علی اصفهانی ساخته شده است ، مسجد امام در ضلع جنوبی میدان نقش جهان با زاویه و انحراف خاص خود بمنظور اصلاح جهت قبله با زیبائی خاصی جلوه می نماید ، بنای مسجد چهار ایوانه که در سال 1021 ق پی نهاده شد و اتمام آن 20 سال بطول انجامید ، گنبد دو پوش بارتفاع 52 متر از کف مقصوره مرتفع ترین گنبد شهر اصفهان است که با کاشیهای فیروز فام و نقوش اسلیمی زرد طلایی و سفید خود نمایی می کند ، مسجد دارای چهار مناره در سردر ایوان جنوبی است کتیبه های این مسجد توسط علیرضا عباسی ،‌علیرضا امامی ،‌ محمد رضا اصفهانی رقم خورده است ، پوشش داخلی را تماماً کاشیهای خشت هفت رنگ تشکیل می دهد در اضلاع جنوب غربی و جنوب شرقی مسجد دو مدرسه علوم دینی که اولی سلیمانیه و دومی ناصری نام دارد قرار گرفته است ، از این مسجد غیر از اقامه نماز می توان به صورت رایگان بازدید نمود.

 

 

 

 

 

 

 



 

 

مطلع شدم که یک خانه تاریخی بنام شیخ الاسلام در اصفهان وجود دارد جهت بازدید به آن محل رفتم ولی خانه قدیمی به صورت موزه استفاده نمی شد و متروکه بود فقط در اطاقهای مجاور آن کارگاههای آموزش هنرهای تزئینی گوناگون مثل تذهیب، منبت کاری، ‌خاتم کاری و ... دایر بود و هنرجویان در کلاس مشغول آموزش دروس خود بودند ،‌ این خانه بزرگ و در ایوان آن چهارستون و آینه کاریهای مرسوم در دوره قاجار مشاهده می شد، سپس به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان مراجعه و اطلاعات مورد نیازم را دریافت نمودم .

 

 





 


در آخرین روز از مأموریت به محل موزه و کلیسای وانک اصفهان رفتم، بخاطر وجود نقاشی های دیواری دورة صفویه و همچنین وجود یک موزه از اشیاء وقفی که توسط ارامنه اصفهان گردآوری شده است ، انگیزه بازدید از این محل را فراهم آورد ، پس از کوچ ارامنه از کشور ارمنستان توسط شاه عباس به ایران و استقرار آنان در منطقه جلفای اصفهان ، کلیساهای متعددی در این منطقه طی سالها بتدریج به وجود آمد که یکی از این کلیساها ، کلیسای وانک ( هوسپ آرماتیس ) می باشد ، کل مجموعه شامل سه ورودی اصلی و یک برج ناقوس دار در سه طبقه که در 1350 ساخته شدهاست به سبک سنتی با نمای معماری ایرانی – اروپایی قرن 20 میلادی است ، کتابخانه جدید در صحن حیاط در مکان پیشین راهبان در 1323 ش برپا شده است ، در حیاط مرکزی که طبق سنت قدیمی با آجر پوشیده شده تعداد زیادی مقبره از افراد خاص مذهبی خود نمایی می کند ،‌برج ساعت در 1116 ق و کلیسای آن در 1075 ق ساخته شده است ، تشکیل موزه اساساً در سال 1930 م به وسیله یک نقاش ارمنی که از فرانسه دعوت می شود و همچنین شورای خلیفه گری ارامنه شکل می گیرد ، در 1971 م اشیاء گوناگون مانند نسخه های انجیلی خطی ، تابلوهای نقاشی و اشیاء مذهبی مرتبط که در مراسمات خاص استفاده می شده و همچنین وقفیات مردم ، جمع آوری و به وسیله پروفسور آرپاک مختاریان چیدمان آنها در ویترینها انجام می گردد، بخشی از موزه به عنوان مردم شناسی اختصاص به پوشاک ارامنه و روحانیون مسیحی در قدیم دارد که به وسیله مجسمه به نمایش درآمده اند، غیر از تابلوهای نقاشی مذهبی بر روی دیوارها در داخل ویترینهای موزه برخی ظروف مسی مانند کندردان و کندرسوز ، نوشتن آیات انجیل روی تار مو به همراه تعداد زیادی انجیل های قدیمی که امکان مرمت آنها وجود نداشته است ، نمایش وقایع تاریخی ارمنستان و مصائبی که ارامنه در گذشته دچار گردیده اند به وسیله ویدئو و تلویزیون در بخش اطلاع رسانی موزه خود نمائی می کند .

 



 

 

 









در محل کلیسا ، کاشیها در ازاره ها و نقاشیهائی از دوره صفویه که توسط نقاشان ارمنی با رنگ و روغن با نقوش طلائی رنگ به صورت یک لایه روی دیوارها کشیده شده خود نمائی می نماید ، تصاویر از کتابهای مقدس عهد قدیم و جدید و همچنین زندگی پررنج گریگور پایه گذار مسیحیت به عنوان دین رسمی در ارمنستان سال 301 م منقوش شده اند ، صحن اصلی کلیسا بنام یکی از قدسین هوسپ آرامتسی نام گذاری شده است ، از دیگر تصاویر می توان به حوادث تاریخی انجیلی همچون ، قضاوت حضرت سلیمان در باره کودک / فرار حضرت داوود/ سپردن مسیح نزد کاهنها / شام آخر / متهم کردن شهر اریحا / پیام آوردن موسی از جانب خدا / بیرون رفتن حضرت لوط از سودوم / یوسف و زلیخا / ذبح اسماعیل توسط ابراهیم / معجزه حضرت موسی و ... اشاره نمود . در مورد مرمت نقاشی ها سؤال کردم که گفتند جرم گیری آنها انجام شده است و قرار است استحکام بخشی آنها به وسیله کارشناسان خبره انجام گردد، از نکات قابل توجه و وجه تشابه این موزه با موزه آستان قدس یکی اهداء و وقف به وسیله مردم است و دیگری نگهداری اشیاء متنوع از جنس فلز، چوب، کاغذ، بوم نقاشی، سنگ، پارچه و ... در کنار یکدیگر می باشد، موزه نام خاصی ندارد و راهنمای موزه پرسید چه نامی بهترین گزینه برای ماست؟ که در جواب گفتم ! موزه مردم شناسی ارامنه اصفهان .