مقدمه : معرفی سریشم حیوانی
سریشم ماده ای است که از "کلاژن" که از اجزاء پروتئینی مواد تشکیل دهنده پوست، استخوان و بافتهای غضروفی همراه با استخوان می باشد، بدست آمده است.
چگونگی شکل گیری سریشم (ژلاتین)این پروتئینها شامل تعدادی از گروه های شیمیایی قطبی و یونی می باشند. این گروه ها در پیوند بین مولکولی چسب و پیوند با بستر نقش دارند. بنابراین آنها یک شبکه درون پیوندی را تشکیل می دهند.
سریشمها انواع مختلفی دارند که می توان ازجمله به سریشم ماهی، سریشم پوست خرگوش و احشام اشاره نمود.
سریشم ماهی به شکل جامدمراحل عملی (آزمایش و اجرا)
عملیات تمیز کاری و برداشت ورنی روی تابلوی نقاشی منظره اثر استاد کمال الملک با استفاده از حلال الکل- تربانتین به نسبت 1به 1 انجام پذیرفت .
در بخش زیرین تابلو استاد کمال الملک مشخصات تابلو را با قلم نسبتاً ریزی نوشته بود . (معمولا ً امضاهای زیرتابلو با رنگ روغنی رقیق که دارای بست کمی می باشد یا با استفاده از مرکب نوشته میشود و بعد از اینکه تابلو با ورنی محافظ پوشانده شد ، از پاک شدن آنها جلوگیری می شود.)
طبق تجربیات گذشته می بایستی برداشت ورنی تابلو تا اطراف (مرزهای) نوشته ها انجام میگرفت چرا که اگر چنانچه ورنی روی نوشته ها برداشته میشد ، نوشته زیر ورنی نیز به دلیل سست بودن بست آن برداشته می شد.
در حین تمیزکاری تابلو بنظر رسید که سریشم حیوانی بعنوان ماده ای که ممکن است این مشکل را رفع کند می تواند مورد استفاده قرار گیرد . و دلیل انتخاب آن برای آزمایش این بود که اولاً حلال سریشم حیوانی، آب گرم است و حلال های آلی نمیتوانند روی آن تاثیر بگذارند و ثانیاً در بین چسب ها و رزین هائی که بعد از خشک شدن حلال آنها آب می باشد ، سریشم حیوانی بخاطر استحکام ودوام فیزیکی نسبتاً زیاد در مقابل سایش مقاومت میکند.
به همین منظور قبل ازانجام این تست بر روی تابلوی اصلی ، دستنوشته ای با مرکب روی کاغذ براق نوشته (تصویر 1) و روی آن ورنی زده شد (تصویر 2). پس از خشک شدن ورنی ، با استفاده از حلال الکل تربانتین ورنی روی کاغذ برداشته شد . مشاهده گردید که دستنوشته نیز به همراه آن برداشته می شود. (تصویر 3)
(تصویر 1)
(تصویر 2)
(تصویر 3)
در آزمایش دوم بعد از نوشتن دستنوشته و پوشاندن آن با ورنی (تصویر 4) ، یک لایه سریشم حیوانی روی نوشته توسط قلم موی باریک کشیده شد . (باید دقت گردد تا سریشم فقط روی نوشته را بپوشاند و به اطراف آن سرایت نکند) . (تصویر 5)
(تصویر 4)
(تصویر 5)
با استفاده از حلال الکل- تربانتین و سواب، ورنی روی کاغذ برداشته شد و با کمال خوشبختی مشاهده گردید نوشته سالم باقی ماند. (تصویر6 و 7)
(تصویر 6)
(تصویر 7)
پس از انجام موفقیت آمیز آزمایش ذکر شده ، عملیات تمیزکاری به روش فوق بر روی تابلوی اصلی انجام پذیرفت و نتیجه رضایتبخشی حاصل گردید.
دستنوشته استاد کمال الملک بر روی تابلو "پل رودخانه تجن
نتیجه گیری
نظر با اینکه در بسیاری ازموارد بخاطر ترس ناشی از استفاده از حلالهای آلی بر روی آثار با ارزش قدیمی ، روند مرمت متوقف یا کند می شود و یا انجام آن با کیفیت بسیار پائین و همراه با ریسک صورت می پذیرد، روش فوق می تواند در مورد تمیزکاری تابلوهائی که دارای دستنوشته و یا امضاء با لایه رنگ نازک با بست ضعیف یا مرکبی هستند ، بسیار مؤثر باشد .
)