نوع مقاله : مقاله مروری
نویسنده
کارشناس پژوهش و مشاور موزه های سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
خوشبختانه به یمن تفکر پویای مدیران سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس نزدیک دو دهه است که نیروهای جوان سازمان گامهایی به سمت پژوهش برداشتهاند. نگاهی به روند این حرکت و بازخوانی مطالب نشان میدهد که چگونه هریک از آنها در این مسیر گام به گام تحت نظر استادان خبره، توانمندی خود را شناخته و نشان دادهاند. آنها تلاش کردهاند تا در جریان فعالیت روزانه علایق خود را شناسایی و با دانش فراگرفته، در هم آمیزند و نتیجة آن را در قالب کتابهای معرفی و مقالات مروری، معرفی و تخصصی ارائه نمایند. البته در این رهگذر آنان که تخصص و تجربه را درهم آمیختهاند به نگرشی ژرفتر دست یافته و پاسخ سؤالات خود را در قالب مقالات علمی پژوهشی ارائه کردهاند یا اینکه سؤالاتی برای پژوهشگران حوزة مطالعات خود طرح کردهاند.
در همین گذر روزی یکی از همکاران پژوهشگر که اتفاقاً مقالات کمی هم ارائه کرده اما دانشی عمیق نسبت به موضوعات حرفهای پیرامون خود کسب کرده، بیان داشت واژة پژوهش در زبان انگلیسی Reaserch)) یعنی «فرآیند جستجوی مدام» است؛ به عبارت دیگر ما نمیتوانیم با نگارش مطالبی که تاکنون بدان دست یافتهایم اعلام کنیم که این پایان سخن است. این برای من به عنوان کارشناسی در مسیر پژوهش بهطور مکرر پیشآمده و مطمئن هستم برای بسیاری کسان که رهروان این مسیر هستند وجود داشته و دارد، بدون تردید چنانچه مقالات و مطالب گذشته خود را بررسی نماییم نکتههای تکمیلی وجود دارد که باید به آن بیفزاییم. اولین تجربه اینچنیام را سه سال پس از ارائه پایاننامه کارشناسی ارشد به دست آوردم. این تجربه را در طی یک سفر علمی و شرکت در کنگرهای مرتبط با دوره تاریخی اثری که موضوع اصلی کارم بود، به دست آوردم و چهبسا که این یکی از یافتههای مهم من در این سفر بود. پسازآن نیز بارها تکرار شده و برای برخی از آنچه یافتهام گاه بیش از یک دهه زمان صرف کردهام (که البته برای بسیاری از پژوهشگران چیزی غریبی نیست) و اما برای شخص نگارنده ماحصل این جستجوی مداوم بسیار جالب بود؛ بالأخره پس از چند سال تلاش در مسیر مستندسازی و معرفی آثار امکان چاپ کتاب «موزههای آستان قدس» فراهم آمد. البته بیشتر همکاران و متصدیان این امر میدانند که جریان تألیف یک اثر تا نشر آن (به خصوص برای یک کتاب مصوّر و با چاپ نفیس) توأم با سختی و گاه موانعی پیشبینینشده است؛ اما سرانجام این کار با همه کاستیهایش باهمت و همکاری حوزههای مربوطه در سال 1396 انجام شد و در اختیار علاقهمندان این حوزه قرار گرفت. نکته قابلتوجه این بود که دیگر بار تجربه من تکرار شد؛ یعنی درست درزمانی که کتاب موزههای آستان قدس در تنور گرم چاپخانه در حال پخت نهایی بود من برای پیگیری نامهای مهم، پس از کسب مجوزهای لازم، برای بررسی پروندهای در بایگانی دبیرخانه کل آستان قدس اعزام شدم. ضمن بررسی پرونده به نامهی شماره 9246 به تاریخ 4/3/2537 (1357ش.) برخوردم که معاون امور مذهبی، فرهنگی و اجتماعی به نیابت تولیت وقت اعلام کرده که تابلوهای خریداریشده برای موزه آستان قدس مجدداً توسط آقای علیاکبر تقوی کارشناس عتیقات وزارت فرهنگ و هنر ارزیابیشده و در طی این کارشناسی مجدد مشخصشده که در شناسایی یکی از تابلوهای نقاشی خریداریشده برای موزه آستان قدس اشتباهی صورت گرفته و نام هنرمند را که در صورتجلسه قبلی و البته به خط خوش بر پشت تابلو نیز کارشناسان نوشته و امضاء کرده بودند «شمس»؛ «درویش کاتبی» میباشد. این نامه که مربوط به قبل از انقلاب اسلامی بود همچنان در پرونده مزبور ضبطشده ولی هیچگاه در جریان امور اداری به واحدهای مربوطه (احتمالاً) نرسیده و در دفاتر نیز اطلاعات اصلاحنشده بود، درنتیجه در طی 15 سال گذشته کارشناسان موزه، در مستند نگاری اثر به اطلاعات ثبت و امضاشده در پشت تابلو نقاشی و دفاتر جمع داری استناد کرده بود. بدیهی است اینجانب که از کسب اطلاعات جدید بسیار خوشحال شده بودم با ناشر تماس گرفتم تا حتیالامکان تغییر لازم را در متن کتاب برای معرفی اثر انجام دهند اما متأسفانه این امر امکانپذیر نبود. ازاینرو امروز با این یادداشت به اطلاع کلیه محققان و پژوهشگران آثار هنری که علاقهمند کسب اطلاعات صحیح در مورد این اثر میباشند، میرسانم نام هنرمند خالق اثر تابلو نقاشی رنگ و روغن با عنوان «وقایع روز عاشورا و روز بعد از عاشورا» که در صفحه 341 کتاب «موزههای آستان قدس رضوی» معرفیشده، به استناد نامه و صورت مجلس شماره 3466 تاریخ 25/2/37 و نامه 9246 به تاریخ 4/3/2537 (1357ش.) «درویش کاتبی» می باشد.