مجله نامه فرهنگ؛ نخستین نشریه تخصصی فرهنگیان خراسان

نامه فرهنگ به کوشش و پایمردی و رنج فراوان جمعی از دانش‌دوستان و فرهنگیان خراسان  به عالم هستی قدم می‌نهد تا نویسندگان آن بدینوسیله آنقدر که می‌توانند  به فرهنگ این مملکت خدمت کنند، این اولین اقدام از آن جهت که به قول فرانسویان ...  «نخستین قدم ارجمند است» با ارزش می‌باشد. ولی در مقام  پیشروی قدمی لرزان و محتاج  به مساعدت و همگامی دیگر طالبان علم و ادب می‌باشد. غرض از انتشار این مجله صرفاً خدمت به علم و ادب و کوشش در راه اعتلای فرهنگ است و به خصوص در نظر  داریم برخلاف سیرۀ نادرستی که در رفتار اکثر مردم این مملکت معمول شده است و به مظاهر تمدن و سابقه  درخشان هنری خود به چشم اعتنا واعتبار نمی‌نگرند، این زیبائیها و مفاخر و مآثر را تا حدامکان معرفی کنیم و  نشان دهیم که ما نیز در مقام عرض علم و هنر افتخاراتی داریم که دنیای دانش و ادب برابر  آنها سر تعظیم فرود می‌آورد و این احترام  و تجلیل به‌خلاف  ادعای  بعض ظاهربینان به هیچگونه طمع و شائبه سیاست خارجی آلوده نیست. آنانکه تصور می‌کنند دنیای‌نو و علم  و ادب و هنرنو باید از کلیۀ سوابق و سنن و آداب و ترقیات گذشته چشم بپوشد و همه را از یاد ببرد کاملاً اشتباه می‌کنند. زندگی هنری و تمدن بشر جز ارتباط گذشته و آینده و اقتباس زیبائی‌ها و محاسن دیروز و تلفیق آنها با مقتضیات  و حوائج امروز و افزودن بدایع عصر بدان چیز دیگری نیست؛ بدین جهت  آن کسی که اصل و نسب تمدن  و هنر و علم و ادب جامعه خود را نمی‌شناسد در دنیای دانش  و ادب نوین نیز بی‌مایه می‌نماید و آنچه مولود ذوق اوست ارجمند نخواهد بود.

ما عاشق و طالب و مؤید هر دانش و هنرنو هستیم به شرط آنکه  این تجدد بر اسلوبی صحیح و ذوق‌پسند استوار باشد که پایدار بماند و ابداع چنین ابتکارات  با معرفت  به مظاهر هنری و علمی  گذشته هر قومی بستگی  کامل دارد تا بتوان  بر روی پایه‌های  گذشته با مصالح و لوازم نوین بنای علم و ادب را طوری پی‌افکند که از باد و باران هم گزند نیابد. بدین جهت نه بسائقه  کهنه‌پرستی و محافظه‌کاری بلکه به مقصود  فوق سوابق علمی و ادبی و هنری ایران را تا آنجا که مقدور باشد معرفی و تجلیل خواهیم نمود؛ و نیز همان‌طوری که مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَه  صادق است باید گفت تا انسان هم ملت و مملکت خود  و جمیع متعلقات آن را نیک نشناسد معنی وطن و وطن‌دوستی را نخواهد دانست و علاقه‌ای که بدان دارد جز محبتی سطحی چیز دیگری نخواهد بود. چگونه انسان چیزی را که نمی‌شناسد و ارزشش را نمی‌داند دوست می‌تواند داشت؟! این دوستی  اگر هم بوجود آید ظاهری و زودگذر است.  مردمی که هر زمان در راه شرف و استقلال و آزادی خود فداکاریها و مردانگی‌ها نموده‌اند میدانسته‌اند که اگر میهن خود را از دست بدهند چه گوهر  گرانبهایی از کفشان می‌رود، می‌دانستند تمدن آنان، زبانشان، آداب و رسومشان، هنر ملی آنان و بالاخره کلیه جلوه‌های حیات و تمدن خود را در این صورت باید به دیگری  بسپارند؛ بدین جهت اجازه نمی‌دادند استقلال و آزادی وطنشان یعنی همه چیزشان فنا شود و از دست برود. ملت ایران با وجود عدم معرفت کافی بدین مطالب و با آنکه اکثر افرادش امروز از زندگی در این مرز و بوم رنج می‌برند وطن خود را سخت دوست می‌دارند و نوع‌دوست هستند و واضح است که اگر  روزی همه افراد ما بدانند که چه عللی آنان را به یکدیگر می‌پیوندد و این لفظ ایرانی در چه چیزها همگان را مشترک می‌سازد، دیروز چه داشته‌اند و امروز چه دارند و برای فردا چه باید بکنند و اگر سستی نمایند چه چیزها را از کف خواهند داد، مسلماً وطن‌دوستی و ملت‌خواهی آنان افزون‌تر خواهد شد؛ هدف نویسندگان این مجله در معرفی آنچه به ایران و ایرانی تعلق دارد از جهت  این عشق و علاقه نیز می‌باشد و اگر با ضعف بنیه مالی و با علم  به اینکه در مُلک‌ما هنر نمی‌خرند و کساد متاعی داریم دست به این اقدام زدیم بیشتر از آن جهت بود که دیدیم بدبختانه امروز جمعی نااهل خودکامه خامه‌ها برگرفته‌اند و به عوض پیش بردن  دانش و معرفت  چون زنگی مستی که تیغ به دست گیرد به انهدام بنای معارف و فرهنگ  و مطبوعات پرداخته‌اند و در حقیقت با نوک خامه‌های دشنه‌مانند زهرآلود خود هر لحظه الله‌ِزیبای علوم ادب را به قتل نفسی تهدید می‌کنند که زشت‌ترین قتل‌هاست... بدین جهت  در چنین احوالاتی لازم دیدیم که هر کس به قدر وسع و توانائی خویش در تقویت فرهنگ و علم و ادب کشور بکوشد. چه بی‌شک زبان‌آوری و عرض‌اندام عده‌ای بی‌اندام و ناباب ناچار بازار آنان را برافروخته خواهد داشت و مردان کاردان و شریف و علاقمندان حقیقی علم و ادب و معارف کشور را به زاویه عزلت و خمول و سکوت خواهد تاراند.

بدین جهت به تشویق جمعی از مردم  دانشور و ادب‌پرور و فرهنگیان محروم و فداکار و خردمند خراسان  اولین شمارۀ نامه فرهنگ که نخست به عهده همت جامعه لیسانسیه‌های دانشسرای عالی خراسان نهاده شده آماده انتشار گشت؛ و نیز مصمم شدیم خود ضمن مطالب مجله‌ای علمی و ادبی، نقائص فرهنگ را هم یادآور شویم و راه اصلاح را نشان دهیم و در رفع آنها بکوشیم. همکاران گرامی هریک تعهد  نمودند که ثمرۀ مطالعات و تجاربی را که در رشته تخصصی خود دارند بوسیله این مجله انتشار دهند و در مقابل جورپیشگی و بازار فریبائی صلاح‌نمایان که تیشه به ریشه علم و ادب می‌زنند  و حرمت‌ِقلم را نمی‌دارند  و آن را به خدمت اغراض ناپسندیده می‌گمارند، سکوت ورزند بلکه در عوض به کوشش‌های سودمند و دانش‌پرورانه‌ای برخیزند و متاع فضیلت خویش عرضه نمایند تا ارج زحمات آنان و تفاوتش معلوم گردد و جامعه فرهنگیان  نیز وزن و قیمتی پیدا کند، به خصوص که خراسان از نظر سابقه تمدنی و فرهنگی خود توجه به چنین کوششی را می‌طلبد و به همین دلیل کسانی را که به فرهنگ سرزمین خراسان خدمت نموده‌اند نیز به تدریج معرفی خواهیم کرد» (مجله نامه فرهنگ. سال اول، شماره اول، ص 1-4).

اهداف نشریه

غلامحسین یوسفی سردبیر مجله در یادداشت روش و مقصود نامه فرهنگ هدف‌های انتشار نشریه را چنین توضیح داد:

«1- ما سعی می‌کنیم اولاً آنچه از شعر و نثر در این مجله درج می‌شود به فارسی روان و  اصیل و زیبائی نگارش یابد که نه عبارت پردازی‌های مصنوع آن بوی کهنگی و مرگ بدهد و از ذوق و سلیقه زمان دور باشد و نه لغات ناهنجار و نامأنوس در آن بکار رود که پرداخته  بعضی نااهلان بی‌ذوق است و در ترازوی ذوق و اصالت ناموزون می‌نماید؛ لغات زیبا و درستی را امثال: دانشگاه، دانشسرا، هنرسرا، دانشکده، هنرکده، شهربانی، شهرداری و غیره که دیری نیست بر مفاهیم قدیم و جدید لباس تازه پوشانده‌اند نیز به جای خود می‌ستائیم و بکار می‌بریم و بدایع امثال آنها را هم پذیرنده و مشتاقیم و بدین جهت از کسانی که مقالاتی برای درج  در این مجله ارسال می‌دارند  رعایت این مطلب را متوقع هستیم.

2- سعی می‌کنیم فرهنگ دارای مطالب تربیتی، اخلاقی، علمی، ادبی، اجتماعی، دینی و فرهنگی باشد و از این جهت از خوانندگان محترمی که بتوانند در هریک از این قسمت‌ها به ما کمک کنند و آثار ارجمندی داشته باشند چشم‌داشت کمک داریم و مساعدتشان سبب تشکر و امتنان ما خواهد بود.

3- به معرفی تاریخ و جغرافیای ایران نیز اهتمام کامل خواهیم داشت از آن جهت که اکثر مردم حتی شهرها و نواحی نزدیک خود را هم نیک نمی‌شناسند که دارای چه خواص و چه منابع اقتصادی و طبیعی و چگونه مردمی است و به خصوص ناحیه خراسان بیشتر منظور ماست.

4- قصه‌ها و لهجه‌های محلی، رسوم و سنن و آداب مردم نواحی مختلف نیز مورد علاقه ماست و هر چه از این قبیل بیابیم چاپ می‌کنیم در این قسمت مخصوصاً مردم علاقمند خراسان که خودشان یا دیگران مأخذ و یا معلوماتی داشته باشند می‌توانند به ما کمک کنند به  خصوص آنکه صورت طبیعی هر چیز حفظ شود و به زیور صنعت و آرایش دگرگون نگردد.

کتابهای ارجمند دیرین (به خصوص اگر نسخۀ کمیاب باشند و حجاب نسیان و دوری از انظار جمال آنها را پنهان  داشته باشد) و نیز بعض کتب مفید دیگر را معرفی خواهیم نمود.

6- خوانندگان را به بدایع آثار دیگران که توسط بعض نویسندگان ما ترجمه خواهد شد و سبک و روش تفکر آنها آشنا خواهیم کرد.

7- اطلاعات تاریخی و شرح‌حال (بیوگرافی) و نقد آثار و افکار بزرگان را به خصوص  اگر از سده اخیر (و خراسانی) باشند و بدست بیاوریم یا کسی برای ما بفرستد چاپ خواهیم کرد.

8- در هر شماره اطلاعاتی عمومی از هر قبیل که باشد و بتواند در روشن کردن فکر مردم  و تحریک ذوق و افزودن به اطلاعات آنان مؤثر واقع شود خواهیم نگاشت.

9- آنچه از دانشمندان خارجی بیابیم و بتوانیم به فارسی برگردانیم و به حال فرهنگ و خوانندگان خود مفید بدانیم به نظر شما خواهیم رساند و به خصوص مسائل تربیتی موردنظر واقع خواهد شد.

10 – چون قصد داریم این مجله طوری باشد که دانشجویان و دانش‌آموزان هم از آن استفاده کنند علاوه  برآنکه مطالب بدین موضوع دقت خواهیم کرد، مسائل و موضوعاتی  که برای مواد مختلف دروس آنان نیز مفید باشد به قدر امکان تهیه می‌کنیم و در دسترسشان می‌گذاریم.

در نامه فرهنگ آنقدر که در حوصله این صفحاتست سعی خواهد شد مطالب بالا گنجانده شود و امید است اگر در شماره‌های اول نقائصی مشهود گردد با وجود اشکالات فراوان و عدم وسائل بتوانیم در رفع آنها بکوشیم، البته انتقادات منطقی  و بی‌غرضانه را می‌پذیریم؛ این مجله از آن تمام فرهنگیان  (اعم از کارمند اداری و آموزگار و کمک‌آموزگار و دبیر) و فضلای هر طبقه خواهد بود و هر کس به هر طریق که بتواند به مساعدت ما برخیزد و بدین اغراض فرهنگی کمک کند او را پذیره خواهیم شد و شکرگزاری خواهیم بود. ممکن است روش ما مقبول طبع بعض اشخاص نباشد، لیکن چنانچه نخست یادآور شدیم ادامه این روش و خدمت به کمک‌های مؤثر تمام همکاران گرامی و کلیه کسانی که روش و مقصد ما را می‌پسندند بستگی کامل دارد و بدین وسیله از آنان استمداد می‌کنیم تا این شعله که برافروخته‌ایم به خاموشی نگراید.» (مجله نامه فرهنگ. سال اول، شماره اول. صص4 – 6).

محتوای نشریه

نامه فرهنگ، نشریه‌ای دارای مطالب تربیتی، اخلاقی، علمی، ادبی، اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی است. برای آشنایی بیشتر خوانندگان با محتوای  و سبک نگارش مجلۀ نامه فرهنگ در زیر فهرست مطالب شماره اول و بخشهایی از دو مقاله آن ارائه شده است:  

فهرست مندرجات شماره اول:

مردم افغانستان به قلم آقای سعید نفیسی، فردوسی، مقام و اهمیت تربیت به قلم محمد شهرستانی، کلاه انتقام‌کش ترجمۀ محمد پارسا، یک پیش‌آمد کوچک که عبرت‌انگیز است به قلم محمد شبیری، استاد بهار به قلم غلامحسین یوسفی، خواف و زوزن به قلم آقای عبدالحمید مولوی، آسمان به قلم محمود امیدیار، گل و بلبل به قلم غلامحسین یوسفی، اثر ترمودینامیک به قلم تقی بینش، اهمیت ویتامین‌ها در غذا به قلم غلامرضا نظری، پدر فراموش می‌کند ترجم، امیرصدقیانی، اتم و انرژی بی‌پایان آن به قلم رحیم آخوندزاده، بهداشت دهان کودکان به قلم دکتر هوشنگ فرشید، گفتگو با ماه از غلامحسین یوسفی، دینامیت به قلم محمد سجادی، مسائل سال ششم ریاضی و طبیعی، اخبار فرهنگی، اخبار جامعه لیسانسیه‌های دانشسرای عالی خراسان، خدمتگزاران شریف فرهنگ خراسان را بشناسید.

بخشهایی از دو مقاله مجله:

« استاد بهار به قلم غلامحسین یوسفی

استاد بهار شاعری ملی و هنرمندی واقعی بود. نگارنده که به سالها شاگردی در مکتب استاد بزرگوار ادب ملک‌الشعراء بهار مفتخر است، امروز که قلم برگرفته‌ام  تا در شرح مقام ارجمند آن بزرگوار سخنی گویم  از دو جهت می‌بینم که آنچه باید و شاید به روی کاغذ نمی‌توانم آورد: نخست آنکه بحر را در کوزه  نیارم ریخت و دیگر آنکه از کسی که رهبر بزرگ خود را از دست داده است و هر چه می‌نگارد باز به اشک چشم  فرو می‌شوید انتظاری نباید داشت. من بر کِشت آفت رسیده  ادب حسرت می‌خورم  و از دیدار گلستان پژمرده  ذوق و شعر برخود می‌لرزم که بعد از این، بهار را بی‌حس «بهار»  خواهد گذراند و دیگر آن جمال را در آنِ کسی نخواهد دید، زیرا  او خود روح‌بخش گل‌های دیگر این گلزار نیز بود» (مجله نامه فرهنگ، سال اول، شماره اول، ص 16).

«تاریخچه فرهنگ خراسان

آقای محمد فرهنگ بهادری معاون محترم فرهنگ خراسان که مدت سی و دو سال  است در فرهنگ  مشغول خدمت هستند و قدیمی‌ترین عضو فرهنگ خراسان می‌باشند، بنا به خواهش ما برای معرفی بنیان‌گذاران فرهنگ این مقاله را نوشته‌اند که ضمن  اظهار تشکر از ایشان، درج می‌شود. نامه فرهنگ

تاریخ علوم و معارف در خراسان تا آنجا  که آثار باقیه دارد مهم‌تر و مشروح‌تر از آنست که بتوان  در چند صفحه به تشریح سوابق و خصوصیات آن پرداخت. فقط با ذکر نمونه‌ای از علوم و مدارس قدیمه، تاریخ پیدایش معارف و مدارس جدیده را شرح می دهیم:

غیر از مکاتب قدیم که به طرز مخصوصی در مساجد و تکایا و منازل اشخاص برای تعلیم اطفال دایر بوده و هنوز هم نمونه آن در بعضی نقاط موجود است عمدۀ مدارس قدیمه حوزه خراسان 52 باب بوده که 18 باب در مشهد و بقیه در شهرستانها است. قدیمی‌ترین بنای مدارس مذکور مدرسه پریزاد مشهد واقع در بازار جنب مسجد گوهرشاد  است که در سال 823 قمری از طرف پریزاد خانم یکی از جواری گوهرشاد ساخته شده.» (مجله نامه فرهنگ، سال اول، شماره چهار،  ص151).

تبلیغ مجله

مجله برای شمارۀ مخصوص نوروز  اولین آگهی را در صفحات داخلی و آگهی دیگری را در پشت جلد چاپ نمود. متن آگهی کوتاه به این شرح منتشر کرد:

«توجه کنید!

ما عادت نداریم تا چیزی شایسته تحسین نباشد آنرا بستائیم و به دیگران معرفی نمائیم؛ با توجه بدین نکته، به خوانندگان علاقمند خود توصیه می‌کنیم  شمارۀ مخصوص نوروز نامه فرهنگ را حتما تهیه نمایند. زیرا این شماره شامل بهترین مقالات ادبی، تاریخی، داستانها، اشعار و تصویرهای زیبای تاریخی و پشت جلد  مصوری دارد که نظیر بهترین مجلات پایتخت خواهد بود» (مجله نامه فرهنگ. سال اول، شماره سوم. ص 109).

تقاضای شمارۀ پیشین از نمایندگی خود باعث تبلیغ است:

«از رؤسای فرهنگ و نمایندگان مجله در شهرستانها تقاضا می‌شود  اگر نخستین شمارۀ مجله نزدشان باقیمانده و دارند برای ما بفرستند که بسیار مورد لزوم است و هیچ نداریم» (مجله نامه فرهنگ. سال اول، شماره سوم. پشت جلد).

آگهی های نشریه

مجله در شمارۀ اول آگهی نداشت ولی برای جذب آن آگهی زیر را منتشر کرد:

«نامه فرهنگ آگهی‌های مختلف خصوصاً  اگر تجارتی باشد می‌پذیرد و به بهترین ترتیب که مورد توجه واقع شود آنها را چاپ می‌کند و چون خوانندگان این مجله خواص هستند مؤثر خواهد افتاد» (مجله نامه فرهنگ، سال اول، شماره اول. پشت جلد).

به هر حال این نشریه در شماره دوم و سوم هر یک،  نیم صفحه آگهی در پشت جلد چاپ نمود.

مجله و خوانندگان

«به هر مؤسسه‌ای در مقابل فروش ده شماره نامه فرهنگ یک شماره مجانی تقدیم می‌شود که در کتابخانه ضبط و یا در آموزشگاه‌ها به شاگردان ساعی و علاقمند داده شود»(مجله فرهنگ، سال اول، شماره دوم، پشت جلد).

عده‌ای زیادی از جرائد و بزرگان ادب فارسی و دانشمندان علوم مختلف پس از مطالعه نامه فرهنگ دربارۀ آن اظهارنظر نموده و نامه به مجله ارسال کردند که در زیر اسامی برخی از آنها آمده است:

آقای گلشن آزادی مدیر روزنامه گلشن آزادی، آقای علی اصغر حکمت استاد دانشگاه تهران، آقای دکتر سیدعلی شایگان استاد دانشگاه تهران، آقای محمود فرخ شاعر خراسانی، نظام‌الدین شهیدی، محمدحسن ادیب هروی، آقای مهدی بیانی رئیس کتابخانه ملی، روزنامه شاهد چاپ تهران، روزنامه آزادی و نوای خراسان، آقای حبیب یغمائی مدیر مجله یغما، آقای دکتر علی اکبر سیاسی رئیس  دانشگاه تهران، آقای دکتر ذبیح الله صفا استاد  دانشگاه تهران، آقای ابراهیم صهبا شاعر،  آقای دکتر محمد معین استاد دانشگاه تهران، آقای ابوالقاسم فیوضات معاون سابق وزارت فرهنگ، روزنامه سیاه و سفید.

مجله طی یادداشتی در شماره پنجم  ضمن توقف کوتاه چند ماهه به بیان درد دل و مشکلات مجله نویسی با خوانندگان خود می پردازد:

« دوستان نامه فرهنگ توجه کنند

 قریب شش ماه پیش روزی که می‌خواستیم به انتشار نامه فرهنگ شروع کنیم و هنوز این فکر از قوه به فعل نیامده بود کسی تصور نمی‌کرد که در مشهد با محیط و وسائل موجود ما بتوانیم بیش از یک دو ماه در پیروی از هدف خود بایستیم. اتفاقاً علاقه خدمت به فرهنگ این مرز و بوم و نیروی امید و پشتکار همه دشواری‌ها را آسان کرد. گرچه مانند همه کارهای بی‌سود سرانجام بسیاری از زحمات بدوش یک دوتن نهاده شد ولی لحظه‌ای پاپس نکشیدیم؛ با صرف ساعت‌ها وقت خود از صبحگاه تا پاسی از شب در چاپخانه و تحمل ضررهای شخصی و خون دل خوردن فراوان، کوشیدیم که هر بار نامه فرهنگ زیباتر و مفیدتر باشد و اگر ما نور چشم خود و نیروی جوانیمان را رایگان صرف می‌کنیم به نور چشمان شما و فرزندان فرهنگ این مملکت چیزی که شایسته مطالعه باشد تقدیم شود. چون قصد تجارت و پول اندوختن نداشتیم هر نوع مخارج سنگین را که به حسن مجله می‌افزود قبول نمودیم؛ مثلا فقط برای پشت جلد شماره نوروز پس از ترتیب صورت حساب مبلغ 7250 ریال پرداختیم، هر کس از هر جا پیشنهادی مفیدی و منطقی کرد و انتقادی بجا نمود از جان و دل او را استقبال و نامه فرهنگ را آئینه افکار و دانش‌آموزان، آموزگاران، دبیران، فرهنگیان محترم، استادان دانشگاه و فضلای هر طبقه کردیم و در پاسخ سخنان بی‌سود و کم‌مایه بعضی فرمان‌برداران حسد که هنوز قلم در دستشان می‌لرزد سکوت را اولی دانستیم. بحمدالله به یاری همکاران و تشویق شما خوانندگان گرامی کار مجله فرهنگ بالا گرفت و سر موعد مقرر همیشه منتشر شد و بدانجا رسید که استادان دانشگاه و فضلای مملکت بدان با نظر عنایت نگریستند و در دانشگاه و مدارس پایتخت و سایر شهرها، حتی کرانه‌های کشور مانند تبریز و اهواز هم جمعی خریدارش شدند و بعضی محصلین ایرانی ساکن اروپا هم آن را خواستار گشتند و ما را به ادامه خدمت ترغیب نمودند. برخلاف سیرۀ معمول بعضی نامه‌نگاران باید بگوئیم که درین مدت نامه فرهنگ ضرر نکرده ولی سودی هم نبرده است. اینک بواسطه فرارسیدن فصل امتحانات و افزون شدن اشتغال همکاران و مسافرت بعض از آنها و تعطیل مدارس (که بیشتر نامه فرهنگ به خاطر تکمیل معلومات دانش‌آموزان عزیز انتشار می‌یافت) و علل دیگر، به ناچار تا شهریورماه مجله، مرتب منتشر نخواهد شد. ولی در این مدت انتشارات دیگر جامعه ما، دنباله نامه فرهنگ را طی خواهد کرد و از طرف بعض دبیران محترم برای دانش‌آموزان کتاب‌های درسی تدوین و منتشر خواهد گشت. شاید بتوانیم یک شماره نامه فرهنگ هم تقدیم شما کنیم. ما خود آگاهیم که خدمت بسزائی از دستمان برنیامده و نامه فرهنگ نسبت به یک مجله علمی و ادبی محض هنوز نقائصی دارد» (مجله نامه فرهنگ، سال اول، پنجم، پشت جلد).

اشتراک نشریه و شمارگان

مجله نامه فرهنگ در شماره اول خط مشی مجله را درباره اشتراک نشریه چنین می‌نگارد: «نامه فرهنگ در مراحل نخستین تعداد محدودی چاپ می‌شود و تقریباً به بهای مخارج آن به فروش می‌رسد، بدین جهت فروش این مجله به هیچ‌کس، به هیچ‌وجه تحمیلی نیست، هر کس واقعاً دوستدار مطالب آن است خریدارش خواهد بود؛ اجباری در خرید آن نیست که سبب گله و گفتاری گردد و نیز مخارج انتشار این مجله باید فقط از راه فروش آن تأمین شود. متأسفانه از تقدیم مجانی آن به خریداران کالای علم و ادب ودوستان ارجمند معذوریم و مطمئنیم که آنان هم با خرید نامه فرهنگ به مساعدت ما و پایمردی در ادامه این خدمت خواهند خواست.»(مجله نامه فرهنگ، سال اول، شماره اول، پشت جلد).

مجله در شماره دوم از عموم ادب دوستان و دانش‌آموزان و همکاران محترم و رؤسای آموزشگاه‌ها و رؤسای فرهنگ شهرستان‌ها که در انتشار و فروش نشریه کمک نمودند تشکر نموده و تأکید می‌کند

«چون نامه فرهنگ جز از راه فروش تک شماره‌ها درآمد دیگری ندارد، این مساعدت را همیشه مبذول دارند و وجوه دریافتی را خود به موقع ارسال دارند تا ما به ادامه انتشار موفق شویم و وقفه‌ای در انجام این خدمت روی ندهد.

 شماره دوم نامه فرهنگ بواسطه تذکر عدۀ زیادی از خوانندگان علاقه‌مند که طالب آن هستند، تعداد بیشتری چاپ شد» (مجله فرهنگ، سال اول، شماره دوم. پشت جلد).

«چون ما فاقد سرمایه بودیم و بی‌وجود آن انتشار مجله ممکن نمی‌شد بنا بر اصرار علاقمندان نامه فرهنگ قبوض اشتراکی منتشر و به برخی از دوستان و آقایان بفروش رساندیم. با آنکه سرمایه کافی برای بقای مجله فراهم نشده ولی چون مشترکین قبضی خریده بودند برای آنکه بدانند ما به آنچه وعده کردیم وفا خواهیم کرد با همین بضاعت به انتشار مجله شروع کردیم» (مجله فرهنگ، سال اول، شماره ششم، ص 242 – 243).

توقف

مجله نامه فرهنگ به علت عدم بازگشت سرمایه و ضررهای مالی زیاد به دنبال چاپ و توزیع هر شماره، سرانجام پش از انتشار شماره ششم سال دوم در خرداد 1332 برای همیشه متوقف گردید.

نتیجه‌گیری

 مجله نامه فرهنگ با تمام فراز و فرودها و مشکلات زیادی که با آن مواجه بوده است نشانگر علاقه‌مندی زیاد غلامحسین یوسفی و گروه نویسندگان به ارتقای دانش تخصصی معلمان و دانش‌آموزان است. درزمانی که کمتر کسی به فکر انتشار مجله فرهنگی است یوسفی بدون هرگونه شائبه اقتصادی مجله‌ای مرتبط با نیازهای آموزشی تأسیس می‌کند و نه تنها برخی مقالات هر شماره را می‌نویسد بلکه تلاش می‌نماید مجله با پائین‌ترین قیمت و بهترین کیفیت محتوائی و چاپی ارائه گردد. این مجله در طول حیات کوتاه خود با توجه به هدف و محتوای مجله قطعاً تأثیر در رشد دانش فرهنگیان کشور و نویسندگان این گروه داشته است. اگرچه مجله نامه فرهنگ با توجه به مطالب متنوع و مناسب در جذب خواننده در سطح کشور موفق بود اما به علت ضرر اقتصادی متوقف گردید.