سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220سر سخن: زندگی و کار با کرونا در عصر فناوری4411095310.30481/shams.2020.110953FAداود عیدیمسئول امور خدمات دیجیتال در مدیریت فضای مجازیJournal Article20200725در دنیای کنونی تأثیر شگرف فناوری در تمامی زوایای زندگی انسانها خودنمایی میکند. ولی در چند ماه اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا و با تغییر سبک زندگی بشر به فضای مجازی و گرایش به عدم حضور در مجامع انسانی، تأثیر آن دو چندان شده است. در گذشته بیشترین حجم استفاده مردم عادی از اینترنت و فضای مجازی به استفاده از شبکههای اجتماعی و مرور اخبار محدود میشد ولی در حال حاضر به استفاده از سایر خدمات الکترونیک نظیر بانکداری الکترونیک، آموزش، خرید اینترنتی، کتابخانههای دیجیتال و ... گسترش یافته است.
در وضعیت کنونی خدمات کتابخانهای و فرهنگ کتابخوانی نیز تحت تأثیر فضای جدید جوامع انسانی، به سوی ارائه خدمات الکترونیک و غیرحضوری و استفاده هر چه بیشتر از اینترنت و فضای مجازی و در قالب کتابخانههای دیجیتالی خودنمایی نموده است. خدمات پرسش از کتابدار، خدمات مطالعه آنلاین، خدمات امانت آنلاین و خدمات تحویل مدرک نمونههای بسیار متنوعی از خدمات کتابخانههای دیجیتال است که پیش از حضور کرونا شاید کمتر مورد استفاده قرار میگرفت ولی به واسطه شیوع این ویروس منحوس با خوش اقبالی و عنایت ویژه کاربران مواجه شده است.
خدمات ویژه «امانت آنلاین(دیجیتالی)» با هدف تسهیل دستیابی به منابع اطلاعاتی از سوی کتابخانههای دیجیتالی ایجاد گردیده است. این خدمات در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی برای اولین بار در سطح کتابخانههای دیجیتالی داخل کشور جهت دستیابی کاربران به منابع اطلاعاتی مورد نیاز با توجه به تعطیلی کتابخانه ها ارائه شد. از آنجایی که امکان ارائه کل محتوی یک منبع دیجیتال در سایر بخشهای خدماتی کتابخانه دیجیتال، مانند مطالعه آنلاین و یا خدمات تحویل مدرک، با توجه به بحث مالکیت معنوی و قانون کپی رایت، وجود ندارد؛ در این طرح ضمن ارائه کل محتوی یک منبع دیجیتال به صورت امانت آنلاین، و قابلیت تورق آن در پروفایل شخصی کاربر، منبع دیجیتال از دسترس سایر مخاطبان خارج و به مدت زمان مشخصی و به صورت رایگان در اختیار شخص متقاضی قرار میگیرد. با ارائه این خدمت کاربر ضمن این که قادر به مطالعه کل محتوی یک منبع دیجیتال هستند از حضور در محل کتابخانه و امانت فیزیکی کتاب نیز بی نیاز خواهند شد.
در این شماره در مقالاتی چند به بررسی تأثیر فناوری اطلاعات در جوامع انسانی و ارائه خدمات غیرحضوری کتابخانهای با توجه به شرایط ویژه کرونایی پرداخته شده و امکان گسترش و توسعه این خدمات نیز مورد بحث قرار گرفته است.
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220مروری بر خدمات نوین در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی خدمات تحویل مدرک51411094710.30481/shams.2020.110947FAسمانه غفاریانکارشناس مسئول اشاعه گزینشی اطلاعات0000-0002-0247-6614Journal Article20200724خدمات تحویل مدرک، ارسال اطلاعات درخواستی کاربران از منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانهها است که به دلیل عدم دسترسی مستقیم کاربر، با توجه به درخواست وی، به شیوههای مختلف (پست، ایمیل و ...) از سوی کتابخانهها برای کاربران ارسال میشود.<br /> خدمات تحویل مدرک در کتابخانه آستان قدس رضوی از سالها پیش و بر اساس نسخ خطی موجود در کتابخانه آغاز گردیده است. با توجه به غنای مجموعه نسخ خطی کتابخانه، ارائه این خدمات همواره گرهگشای نیازهای اطلاعاتی محققان و پژوهشگرانی بوده که از سراسر دنیا در پی دریافت این اطلاعات بودهاند. در حال حاضر با توجه به پیشرفت تکنولوژی و فناوری در کتابخانه و تغییر شیوههای اطلاعرسانی و خدمات به کاربران، خدمات تحویل مدرک نیز متحول گردیده و ارائه آن با شکل متفاوت و با افزودن دیگر منابع متنوع در حال انجام است.<br /> هدف این پژوهش معرفی خدمات نوین تحویل مدرک الکترونیکی در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی بوده که ضمن بررسی مزایای آن در جهت افزایش و رضایتمندی کاربران، به ارائه تاریخچهای از ایجاد و راهاندازی این طرح پژوهشی در کتابخانه آستان قدس رضوی و نمایش تصویری آن در سایت کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی پرداخته است. در پایان پیشنهاداتی در جهت بهبود کیفی این خدمت ذکر میشود.سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220مروری بر خدمات نوین در کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی خدمات پرسش از کتابدار153111094810.30481/shams.2020.110948FAمریم زبردستکارشناس پرسش از کتابدار کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی، مشهدJournal Article20200724سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با هدف ارتقای سطح خدمات، رضایتمندی پژوهشگران و نیز اطلاعرسانی و راهنمایی بهتر به اندیشمندان، استادان و دانشجویانی که امکان استفاده حضوری و مستقیم از منابع و امکانات کتابخانهای را ندارند، فرصتی را فراهم نموده است که کاربران، پرسشهای خود را از طریق محیط مجازی اینترنت و کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی و در قالب خدمات «پرسش از کتابدار» مطرح نمایند.<br /> در زمان حاضر، با توجه به مشکلات ناشی از تعطیلی کتابخانهها و همچنین نیاز بالای کاربران به استفاده از خدمات کتابخانهها به صورت مجازی و از راه دور، خدمات مجازی از جمله؛ پرسش از کتابدار با افزایش میزان استفاده روبهرو شده است.<br /> در این مقاله سامانه «پرسش از کتابدار» که از طریق سایت کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی فعال است معرفی گردیده و تلاش شده که شیوه ارسال پرسش و دریافت پاسخ و مراحل آن را به بیانی ساده جهت آشنایی کاربران ارائه گردد.سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220بررسی مقایسه کتابخانههای نهادی و کتابخانههای مشارکتی کشور324111094910.30481/shams.2020.110949FAزهرا نسائیکتابدار مجتمع فرهنگی و کتابخانه امام رضا (ع) شهرستان قوچانJournal Article20200724این پژوهش با بررسی کارکرد دو نوع مهم کتابخانههای عمومی یعنی کتابخانههای نهادی و کتابخانههای مشارکتی، به مقایسه این دو نهاد پرداخته است. ابزار جمعآوری اطلاعات برای تهیه پیشینه و ادبیات نظری، مستندات کتابخانهای و اینترنتی بوده است.<br /> یافتههای پژوهش نشان داد کتابخانهها در برخی زمینهها از جمله خدمات تشویق و ترغیب، عملکرد مناسبی ندارند و بیشتر فعالیتهای جانبی آنها در برنامههایی چون برگزاری مسابقات فرهنگی و کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه کتاب در مناسبتهای مختلف و ... خلاصه میشود و خدمات مربوط به نابینایان و ناشنوایان و معلولین در کتابخانههای عمومی مشارکتی ارائه نمیگردد. این بررسیها نشان میدهد که اگرچه میانگین خدمات و فعالیتها در کتابخانههای عمومی نهادی نسبت به کتابخانههای مشارکتی وضعیت بهتری دارند، اما خدمات ارائه شده از تنوع و تناسب کافی برخوردار نیست و برای دسترسپذیری همان خدمات موجود نیز تلاش چندانی نشده است. بر اساس نتیجههای به دست آمده راهکارها و پیشنهادهایی برای توسعه و بهبود وضعیت کتابخانههای نهادی و کتابخانههای مشارکتی ارائه شده است.سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220نخستین نظامنامه در شرح وظایف کارکنان کتابخانه و ارائه خدمات به مراجعان (موجود درکتابخانه آستان قدس رضوی)425111095010.30481/shams.2020.110950FAحمیده شهیدیکارشناس پژوهشJournal Article20200724یکی از اقدامات مورد توجه در کتابخانه آستان قدس رضوی، تدوین نخستین نظامنامه در ایران به تاریخ 7 خرداد 1313 ش، در خصوص تعیین وظایف کارکنان کتابخانه و ارائه خدمات به مراجعان است. مکاتبات در باب ضرورت تدوین این نظامنامه درآرشیو اسناد، همچنین متن نظامنامه به صورت تجلید شده در مرکز نسخ خطی آستان قدس نگهداری میشود. آنچه از اسناد مستفاد میشود، رئیس وقت کتابخانه آستان قدس، عبدالعلی میرزا اوکتایی به دلیل افزایش مراجعان به کتابخانه و جهت جلوگیری از تعلل کارکنان کتابخانه از وظایف مقرر، همچنین حفظ احترام و تکریم مراجعان، نظامنامه مذکور را در 27 ماده تنظیم نموده است. مفاد آن شامل نکاتی است که تا آن زمان در رابطه با اداره امور کتابخانه در ایران، بی نظیر است. در این نوشتار ضمن آوردن متن مکاتبات، متن بازنویسی نظامنامه مذکور آمده است.سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220بررسی رابطه بین اضطراب سلامت و رفتار اطلاعیابی پیوسته سلامت کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی526711095110.30481/shams.2020.110951FAنسرین کمالی پورکارشناس تالار تخصصی ادبیات کتابخانه آستان قدس رضویسمانه غفاریانکارشناس مسئول اشاعه گزینشی اطلاعات0000-0002-0247-6614ایرج رداداستاد و مدیرگروه علم اطلاعات دانشگاه امام رضا علیه السلامJournal Article20200724کتابداران که به واسطه ماهیت شغلی خود با مسائل و مشکلات متعددی همچون اضطراب مواجه هستند و مستعد چالشهای روحی و جسمی شدیدی بوده که میتواند بر عملکرد از جمله رفتار اطلاعیابی آنها تأثیرگذارد. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین اضطراب سلامت و رفتار اطلاعیابی پیوسته سلامت کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی پرداخته است.<br /> پژوهش حاضراز نوع کاربردی - توصیفی بوده و از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری 220 نفر از کتابداران شاغل درکتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی میباشد که تعداد 143 نفر از آنها به صورت نمونهگیری تصادفی ساده به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار اصلی این پژوهش پرسشنامه میباشد که شامل دو پرسشنامه اضطراب سلامت و رفتار اطلاعیابی پیوسته پزشکی است.<br /> نتایج حاصله از این تحقیق نشان داد که رابطه معنیداری بین میزان اضطراب سلامت و اطلاعیابی پیوسته سلامت کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی وجود ندارد. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که مهمترین دلیل استفاده کتابداران از وبسایتهای پزشکی، با متوسط 2/24 برای بهبود کیفیت زندگی خود و دیگرانی است که برای آنها مهم هستند. درخصوص موانع استفاده کتابداران از وبسایتهای پزشکی، کمترین مانع با میانگین 1/81 برای وابستگی به کمک فردی دیگر است. بیشترین مانع با میانگین 2/56 مربوط به کمبود وقت است. بااهمیتترین مورد برای کتابداران به منظور جستجو در وبسایتهای پزشکی، با میانگین 3/96 برای بهبود کیفیت زندگی خود و دیگران است. اهمیت استفاده از وبسایتهای پزشکی برای کتابداران زیاد است. مهارت و عوامل مؤثر بر استفاده کتابداران از وبسایتهای پزشکی و قصد استفاده آنها از این وبسایتها برای سه ماه آینده در حد متوسطی است.<br /> یافتههای تحقیق حاضر میتواند به پژوهشگران جهت توسعه یا اصلاح سنجشهای کمّی استفاده از اینترنت برای تعیین بهتر حوزههای مهم در اطلاعیابی سلامت برای افراد دارای اضطراب سلامت فراهم آورد.<br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضویشمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی2008-451X11شماره 44-4520200220ریاضیات عالی و مقدماتی؛ نخستین مجله ریاضی ایران688211095210.30481/shams.2020.110952FAسید مهدی سید قطبیکارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی و کارشناس سفارش و پیگیری مطبوعات غیرفارسیJournal Article20200724مطبوعات در ایران در یک صد و هشتاد سال پیش (با انتشار روزنامه کاغذ اخبار میرزا محمد صالح شیرازی به سال 1252ق/ 1215 ش) پدید آمد اما در حدود یک قرن طول کشید تا اولین مجله ریاضیات در ایران به وجود آید. مجله ریاضیات عالی و مقدماتی اولین نشریهای است که در زمینه ریاضیات در تاریخ آبان 1309 انتشار یافته است.<br /> این پژوهش به روش توصیفی به چگونگی انتشار مجله «ریاضیات عالی و مقدماتی» میپردازد. در ابتدا غلامحسین مصاحب مدیر و مؤسس مجله «ریاضیات عالی و مقدماتی» و «نشریه» معرفی و سپس هدف و محتوای مجله بررسی میشود. در پایان درباره نظرات خوانندگان و اغلاط چاپی مجله بحث شده است.