مفهوم کتابخانه دیجیتالی جزئی از مفهوم گستردهتر محیط اطلاعاتی است که دارای کارکردهایی مانند مدیریت پیشینهها، انتشار و مدیریت دادههای علمی میباشد. تاریخچه کتابخانههای دیجیتالی عبارت است از تاریخچه انواع مختلف نظامهای اطلاعاتی که امروزه با عنوان کتابخانه دیجیتالی از آنها یاد میشود. در حال حاضر و با توجه به تحولات فناوری و توسعه انواع نظامهای اطلاعاتی مرتبط، مفهوم یکپارچگی در نسلهای جدید کتابخانههای دیجیتالی از اهمیت بسیاری برخوردار شده است. از جمله نظامهای اطلاعاتی که کتابخانههای دیجیتالی میتوانند با یکپارچه شدن در آنها کارآمدی آموزش و یادگیری را در سطح آموزش عالی ارتقاء دهند محیطهای یادگیری مجازی هستند. محیطهای یادگیری مجازی را نظامهایی تعریف کردهاند که به منظور پشتیبانی از تعاملات یادگیری طراحی شدهاند. این محیطها از فرایند یکپارچه ساختن و ادغام منابع وب پایه در فضای کلاس مجازی پشتیبانی میکنند. پرتالهای دانشجویی که بر روی وبسایت دانشگاهها قرار میگیرند با درنظر گرفتن چند ویژگی از جمله فراهم کردن امکان ارائه سیاهههای منابع مطالعاتی اصلی و منابع مورد نیاز برای مطالعه بیشتر برای هر درس توسط اعضای هیات علمی و افزودن قابلیت چت و تعامل دانشجویان با اساتید خود و چند ویژگی دیگر قابلیتهای یک محیط یادگیری مجازی را نیز میتوانند دارا شوند. در این مقاله، ابتدا مروری بر نسلهای کتابخانههای دیجیتالی شده و مفهوم یکپارچگی در رابطه با خدمات این منابع مورد بررسی قرار میگیرد. سپس براساس مطالعه متون این حوزه، یک سناریوی کامل (به عنوان یک نمونه/الگوی پیشنهادی) برای ایجاد قابلیتهای یک محیط یادگیری مجازی در پرتالهای دانشجویی و یکپارچهسازی منابع تمام متن و خدمات کتابخانه دیجیتالی دانشگاه در آن با تشریح جزئیات مورد نیاز ارائه میشود. درنهایت، موانع و چالشهای فنی، سازمانی و محتوای اطلاعاتی موجود بر سر راه اجرای سناریوی پیشنهادی تبیین و راهحلهای لازم ارائه خواهند شد.
از یک طرف زندگی در عصر انفجار اطلاعات، کتابخانه ها را ملزم می سازد که در شیوه های سنتیِ ارائه خدمات و محصولات خود تجدید نظر به عمل آورده و برای بقا در جامعه جهانی از رویکردهای نوین مثل بازاریابی در این زمینه استفاده کنند؛ از طرف دیگر ناآگاهی یا درک نادرست کتابداران و کتابخانه ها از بازاریابی در این رابطه می تواند منجر به شکست کتابخانه در تحقق اهداف خود شود؛ از اینرو هدف از نگارش مقاله حاضر واکاوی مفهوم بازاریابی در کتابخانه ها، اصول حاکم بر آن و نیز مروری بر چالش های موجود در این زمینه است. در نگارش این مقاله از رویکرد مروری – تحلیلی و نیز روش مطالعات کتابخانهای استفاده شده است. بازاریابی به طور گسترده ای در محیط کتابداری و اطلاع رسانی قابل اجرا بوده و می تواند به فلسفه توسعه کتابخانه ها تبدیل گردد؛ زیرا بازاریابی فرصتی را فراهم می کند تا کتابداران بدانند چگونه می توانند خدمات موثر و کارآمدی را به کاربران یا مشتریان بالقوه و بالفعل خود ارائه دهند. همچنین اصول کتابداری دارای دلالتهای مفیدی برای بازاریابی در کتابخانه هاست و چنانچه موانع موجود در این زمینه مرتفع شوند؛ کتابخانه ها به رشد و شکوفایی چشمگیری در جامعه دست خواهند یافت.
درآرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی اسنادی وجود دارد که مربوط به تشکیلات اداری آستان قدس از دوره صفویه تا پهلوی می باشد. در میان این اسناد طومار یا نوشته های لوله شده طویلی به طول حدود 70 مترمربوط به دوره قاجار وجود داردکه درآن گزارشی از صورت هزینه هادرحوضه های مختلف وتعیین خدمات کشیکی و شرح عملکرد کارکنان در حرم و اماکن متبرکه به صورت روزانه ،ماهانه و سالانه می پردازد. هدف از نگارش این مقاله معرفی طومارهایی طویل با قدمت چند صد ساله که نظیر چنین طومارهایی در هیچ یک از مراکز آرشیوی کشور یافت نمی شود.
بسیاری از معضلاتی که در زمینه های مختلف گریبانگیر مردم جامعه است تنها به وسیله دولت و دستگاه های اجرایی قابل حل نبوده و مشارکت و معاضدت خود مردم است که معضلات را از سر راه رشد و توسعه آن جامعه بر خواهد داشت. سنت حسنه وقف تأثیرات مثبت و دارای کارکردهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه بوده و از دیدگاههای مختلف قابل بررسی و مطالعه است. یکی از فواید و کارکردهای وقف در بعد فرهنگی، توسعه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است که با فراهم شدن این مهم، اسباب ترویج فرهنگ مطالعه در بین افراد فراهم می شود و بر همین اساس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نمونه ای از کتابخانه هایی است که برمبنای سنت حسنه وقف شکل گرفته است. این مقاله سعی دارد به کمک اسناد وقفی موجود، جایگاه نهاد وقف را در کتابخانه آستان قدس رضوی (ع) از گذشته تا حال بررسی نموده و نحوه حضور وقف در این عرصعه را مورد کنکاش قرار داده و نقش توسعه ای آن را در جامعه نشان دهد. روش پژوهش بر پایه اسناد وقفی و مصاحبه است و جامعه آماری سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می باشد. یافته ها حاکی از آن است که با توجه به جایگاه و نقش مهم وقف در توسعه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی متاسفانه واقفان به دلیل قوانین و مقرارت خاصی که به کتابخانه تحمیل می کردند عملاً باعث محدودیت خدمات می شدند و دیگر اینکه مردم به علل مختلف کمتر تمایل به وقف از خود نشان می دهند. نتایج پژوهش ما نشان می دهد که هر چند در مقایسه با سایر مصارف، سهم اندکی از مصرف وقف به این موضوع اختصاص یافته، با این حال وقف تاثیر به سزایی در توسعه مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها دارد و با توجه به اسناد وقفی موجود، کتابخانه آستان قدس رضوی به عنوان یک کتابخانه برپایه وقف شناخته شده و جایگاه ویژه ای در توسعه فرهنگی داشته و دارد.
یکی از ارکان مهم در روزنامهنگاری و انتشار اخبار، توجه جدی به موضوع توزیع و چگونگی انجام آن است. توزیع مطبوعات در هر دوره تاریخی از پیشرفتهای زمان خود استفاده میکند. شناخت نظام توزیع در دورههای مختلف تاریخی میتواند در ترسیم اصول آن و استفاده از تجربههای و دانش موجود در آن زمینه راهگشا باشد. این مقاله ضمن نگاه کلی به روش تولید و پخش مطبوعات در دوره قاجار به معرفی روشهای توزیع، فایدهها و ضررهای هر کدام در مطبوعات مشهد میپردازد.
هنر، هنرمند و آثار هنرمندان از دیرباز مورد ستایش بوده است. جنبه های متفاوت هنر از هنر قدیم تا هنر معاصر از خوشنویسی و نقاشی تا هنر معماری و گرافیک هر کدام گوشه ای از این زیبایی را به تصویر می کشند و آثاری که این زیبایی را به دیگران می نمایانند نیز به گونه ای اثر هنری محسوب می گردند. مقاله حاضر سعی دارد با تعریفی گذرا از کتابشناسی ها، انواع و هدف آنها، به بررسی و ارائه مطالبی برای معرفی "کتابشناسی و مقاله نامه هنر و موزه داری" بپردازد با توجه به انواع کتابشناسی ها و مشخصات آنها، شیوه تنظیم مطالب را بیان و به نحوه معرفی منابع اطلاعاتی در آن بپردازد. همچنین با بیان نقاط قوت و ضعف اثر به نقد و بررسی آن اقدام نماید.