سرسخن: پژوهش یعنی پویایی اندیشه در مسیر دانش و خِرَد با جستجوی مداوم

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

کارشناس پژوهش و مشاور موزه های سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی


خوشبختانه به یمن تفکر پویای مدیران سازمان کتابخانه‏ها، موزه‏ها و مرکز اسناد آستان قدس نزدیک دو دهه است که نیروهای جوان سازمان گام‏هایی به سمت پژوهش برداشته‏اند. نگاهی به روند این حرکت و بازخوانی مطالب نشان می‏دهد که چگونه هریک از آن‏ها در این مسیر گام به گام تحت نظر استادان خبره، توانمندی خود را شناخته و نشان داده‏اند. آنها تلاش کرده‏اند تا در جریان فعالیت روزانه علایق خود را شناسایی و با دانش فراگرفته، در هم آمیزند و نتیجة آن را در قالب کتاب‏های معرفی و مقالات مروری، معرفی و تخصصی ارائه نمایند. البته در این رهگذر آنان که تخصص و تجربه را درهم آمیخته‏اند به نگرشی ژرفتر دست یافته و پاسخ سؤالات خود را در قالب مقالات علمی پژوهشی ارائه کرده‏اند یا اینکه سؤالاتی برای پژوهشگران حوزة مطالعات خود طرح کرده‏اند.

در همین گذر روزی یکی از همکاران پژوهشگر که اتفاقاً مقالات کمی هم ارائه کرده اما دانشی عمیق نسبت به موضوعات حرفه‏ای پیرامون خود کسب کرده، بیان داشت واژة پژوهش در زبان انگلیسی Reaserch)) یعنی «فرآیند جستجوی مدام» است؛ به عبارت دیگر ما نمی‏توانیم با نگارش مطالبی که تاکنون بدان دست یافته‏ایم اعلام کنیم که این پایان سخن است. این برای من به عنوان کارشناسی در مسیر پژوهش به‌طور مکرر پیش‌آمده و مطمئن هستم برای بسیاری کسان که رهروان این مسیر هستند وجود داشته و دارد، بدون تردید چنانچه مقالات و مطالب گذشته خود را بررسی نماییم نکته‏های تکمیلی وجود دارد که باید به آن بیفزاییم. اولین تجربه اینچنی‏ام را سه سال پس از ارائه پایان‌نامه کارشناسی ارشد به دست آوردم. این تجربه را در طی یک سفر علمی و شرکت در کنگره‏ای مرتبط با دوره تاریخی اثری که موضوع اصلی کارم بود، به دست آوردم و چه‌بسا که این یکی از یافته‏های مهم من در این سفر بود. پس‌ازآن نیز بارها تکرار شده و برای برخی از آنچه یافته‏ام گاه بیش از یک دهه زمان صرف کرده‏ام (که البته برای بسیاری از پژوهشگران چیزی غریبی نیست) و اما برای شخص نگارنده ماحصل این جستجوی مداوم بسیار جالب بود؛ بالأخره پس از چند سال تلاش در مسیر مستندسازی و معرفی آثار امکان چاپ کتاب «موزه‏های آستان قدس» فراهم آمد. البته بیشتر همکاران و متصدیان این امر می‏دانند که جریان تألیف یک اثر تا نشر آن (به خصوص برای یک کتاب مصوّر و با چاپ نفیس) توأم با سختی و گاه موانعی پیش‌بینی‌نشده است؛ اما سرانجام این کار با همه کاستی‏هایش باهمت و همکاری حوزه‏های مربوطه در سال 1396 انجام شد و در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفت. نکته قابل‌توجه این بود که دیگر بار تجربه من تکرار شد؛ یعنی درست درزمانی که کتاب موزه‏های آستان قدس در تنور گرم چاپخانه در حال پخت نهایی بود من برای پیگیری نامه‏ای مهم، پس از کسب مجوزهای لازم، برای بررسی پرونده‏ای در بایگانی دبیرخانه کل آستان قدس اعزام شدم. ضمن بررسی پرونده به نامه‏ی شماره 9246 به تاریخ 4/3/2537 (1357ش.) برخوردم که معاون امور مذهبی، فرهنگی و اجتماعی به نیابت تولیت وقت اعلام کرده که تابلوهای خریداری‌شده برای موزه آستان قدس مجدداً توسط آقای علی‌اکبر تقوی کارشناس عتیقات وزارت فرهنگ و هنر ارزیابی‌شده و در طی این کارشناسی مجدد مشخص‌شده که در شناسایی یکی از تابلوهای نقاشی خریداری‌شده برای موزه آستان قدس اشتباهی صورت گرفته و نام هنرمند را که در صورت‌جلسه قبلی و البته به خط خوش بر پشت تابلو نیز کارشناسان نوشته و امضاء کرده بودند «شمس»؛ «درویش کاتبی» می‏باشد. این نامه که مربوط به قبل از انقلاب اسلامی بود همچنان در پرونده مزبور ضبط‌شده ولی هیچ‌گاه در جریان امور اداری به واحدهای مربوطه (احتمالاً) نرسیده و در دفاتر نیز اطلاعات اصلاح‌نشده بود، درنتیجه در طی 15 سال گذشته کارشناسان موزه، در مستند نگاری اثر به اطلاعات ثبت و امضاشده در پشت تابلو نقاشی و دفاتر جمع داری استناد کرده بود. بدیهی است این‌جانب که از کسب اطلاعات جدید بسیار خوشحال شده بودم با ناشر تماس گرفتم تا حتی‏الامکان تغییر لازم را در متن کتاب برای معرفی اثر انجام دهند اما متأسفانه این امر امکان‏پذیر نبود. ازاین‌رو امروز با این یادداشت به اطلاع کلیه محققان و پژوهشگران آثار هنری که علاقه‌مند کسب اطلاعات صحیح در مورد این اثر می‏باشند، می‏رسانم نام هنرمند خالق اثر تابلو نقاشی رنگ و روغن با عنوان «وقایع روز عاشورا و روز بعد از عاشورا» که در صفحه 341 کتاب «موزه‏های آستان قدس رضوی» معرفی‌شده، به استناد نامه و صورت مجلس شماره 3466 تاریخ 25/2/37 و نامه 9246 به تاریخ 4/3/2537 (1357ش.) «درویش کاتبی» می باشد.