طراحی الگوی ارزیابی درونی کتابخانه عمومی سازمان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس مرکز اسناد آستان قدس رضوی

چکیده

سئوالاتی از این دست که چگونه و به چه صورت از نظام اعتبار سنجی و ارزشیابی در تامین اهداف، برنامه ها و فعالیت هائی که ارزش یابی را برای مجموعه ای به گستردگی کتابخانه های عمومی تبدیل به وسیله ای برای سنجش (الف ) شایستگی ( ب) بازبینی (ج) بهبود برنامه( د) شناخت و توسعه دانش ، در یک کلیت بهم پیوسته و سیستمی برای رسیدن به مقاصد و اهداف  مورد نظر در حوزه های خدمات آموزشی، پژوهشی و عرضه خدمات تخصصی می کند، موضوعی است که طرح و بیان ارزشیابی را در جایگاه و نقشی درونی برای تصمیم گیرندگان مسئول در تعیین خط مشی و سیاستگذاری کار کردهای بخش های مختلف خد ماتی، آموزشی وپژوهشی کتابخانه ها برجسته و مورد توجه قرار می دهد. این مقاله به ارائه تجربه طراحی الگوی ارزیابی درونی در کتابخانه عمومی سازمان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی می پردازد. این الگو مشتمل است بر1-  بازبینی، تصریح و تدوین رسالت و اهداف کتابخانه عمومی در سه سطح آموزشی، پژوهشی و عرضه خدمات تحصصی. 2- تعریف و تصویب عوامل. 3-  تعیین و تصویب ملاک ها. 4- تعیین و تصویب نشانگرها و معیارهای قضاوت( تحقق هدف ) در خصوص هر نشانگر. در این مدل، ارزیابی مبتنی براهداف و کارکردهای درونی کتابخانه  با استفاده از متون تظری و بررسی کارشناسان کتابخانه و ذینفعان، نوعی اقدام پژوهی است.  اگرچه این الگو برای کتابحانه مرکزی طراحی شده است، با کمی تتغییر می تواند به عنوان الگویی برای دیگر کتابخانه ها نیز مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


مقدمه

جهت گیری ارزشیابی و اعتبار سنجی عموما به سمت افزایش بهره وری است. در این میان ارزیابی درونی که جزئی از مراحل و فرآیند انجام اعتبارسنجی است، در تعیین قابلیت جهت  دسترسی به اعتبار حرفه ای و تخصصی، ایجاد اهدافی در جهت خود تنظیمی و برآورد رشد کلی استانداردها در میان موسسات و برنامه و با درگیرنمودن کارکنان و مدیران دربرنامه ریزی و ارزشیابی کتابخانه مسئولیت اداره کنندگان را درمقابل ذینفعان، منابع وامکانات مصرفی روشن وشفاف می سازد. ارزشیابی درونی مفهومی است که از دل چندین فعالیت بیرون آمده است. عمل پیمایش که با جمع آوری عینی سروکار دارد، اقدام پژوهی که تاکید آن روی جهت های فلسفی هدف ها و برنامه ها است و روش های کیفی که عمدتا برتفکر وتخیل متمرکزاست ( درسل،[1] 1961 به نقل از بازرگان).  ارزشیابی درونی مبتنی بر نظر و تغییر است در این نظر تاکید برایجاد تغییرات برای بهبودی است براین اساس ایجاد تغییرات در سه مرحله به عمل می آید. الف) فراهم آوردن زمینه لازم برای انجام تغییرات در سازمان. ب) اعمال تغییرات در سازمان. ج) فراهم آوردن ثبات سازمانی برای استمرار وفعالیت های مبتنی بر تغییرات (بازرگان، 1376 به نقل از محمدی). نکته اصلی در ارزیابی درونی رغبت، همکاری و مشارکت اعضاء گروه، واحدها و بخش های به بررسی و ارزش گذاری بر واقعیت فعالیت و کارهایشان می باشد. افراد مجری ارزشیابی درونی، فقط مسئولیت انجام و تحلیل مسائل را ندارند، بلکه بایستی برمبنای نتایج حاصله به برنامه ریزی جهت حل مسائل و رفع نقاط ضعف و اجرای راه حل های ممکنه برای کار بپردازند (کاوین[2]، 1994 به نقل از بازرگان). با توجه به موقعیت کتابخانه های عمومی در رویکردکیفی به بهبود ارائه خدمات به مراجعان وسنجش عملکردکاربران، سنجش کیفیت خدمات مبتنی بر ارزشیابی درونی در چهارچوب سیتمی از عوامل موثر بر عملکرد کتابخانه، ملاک ها  و نشانگرها، به  مانند یک سیستم، بر اساس نیاز  ا فراد  ذیربط و ذینفع  به آگاهی و قضاوت درباره نحوه ارائه خدمات به مشتریان و شناسایی نقاط قوت و ضعف در توصیف وضعیت موجود و فاصله آن با وضعیت مطلوب می پردازد.آشکار است که در این  میان، چه کسانی از رهیافت خودارزیابی در مسیر مقاصد تکوینی که هم پیش بینی کننده و هم پیشگیری کننده سود می ببرند. مجریان و مشتریان که در نمایان ساختن فاصله وضعیت موجود و وضعیت مطلوب به یک برنامه ریزی راهبردی برای واحد های مورد ارزیابی در جنبه های مختلف درونداد، فرآیند ، برونداد، دست می یابند. در این مقاله با برخورداری از دیدگاه سیستمی و استفاده از تجربیات نظام آموزش عالی، الگوی ارزیابی درونی، مبتنی بر تصریح اهداف و رسالت های اداره کتابحانه عمومی سازمان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که توسط اعضای کمیته ارزیابی درونی بازبینی و تبین شده است تشریح می گردد.

مراحل طراحی الگوی ارزیابی درونی

انجام ارزیابی درونی در سه مرحله اصلی وچند زیر مرحله (گام) انجام گرفته است.

مرحله اول:

در این مرحله برنامه فعالیت ، اهداف انجام کار و تدارک منابع و امکانات در جهت تحقق اهداف تصریح شده و مورد توافق از انجام ارزیابی درونی با توجه به اصل مشارکت جمعی و مسئولیت پذیری همگانی در فرآیند ارزیابی مشخص و تدوین می گردد.این مرحله شامل گام های زیر است

1-    آشنا کردن اعضاء و عوامل ذینفع سازمان با فلسفه ، هدف ، ضرورت و فرآیند اجرای ارزیابی درونی

2-    تشکیل کمیته راهبردی ارزیابی درونی در کتابخانه

3-    بازبینی، تصریح و تدوین رسالت و اهداف کتابخانه عمومی

4-    تعریف و تصویب عوامل

5-    تعیین و تصویب ملاک ها

6-    تعیین و تصویب نشانگر ها

مرحله دوم:

مشخص کردن داده های مورد نیاز: سئوال اساسی در این مرحله این است که با توجه به متغییر های تشکیل دهنده هر نشانگر، چه داده ای و با چه کیفیتی را از چه منبعی (مناسب ترین منبع)جمع آوری کنیم.

مرحله سوم :

1-    در این مرحله  تدوین گزارش  نهائی ارزیابی درونی انجام خواهد گرفت .

طراحی الگوی ارزیابی درونی در کتابخانه عمومی

  1. در نحستین گام به منظور آشنایی و تعیین اعضاء کمیته ارزیابی درونی، با فلسفه، هدف، ضرورت و فرآیند اجرای ارزیابی درونی  دو جلسه توجیهی و پرسش و پاسخ در اتاق آموزش سازمان، برگزار شد. در این جلسات ریاست اداره کتابخانه عمومی، معاون، روساءی بخش ها و کارشناسان حضور داشتند. همچنین درجلسه توجیهی دوم نیز بنا به درخواست ریاست اداره کتابخانه عمومی کارشناس مسئول آموزش وقت نیز حضور داشت. 
  2. کمیته ارزیابی درونی متشکل از ریاست اداره کتابخانه عمومی، معاون، کارشناس و یک کارشناس از هر بخش، تشکیل شد. تشکیل کمیته ارزیابی درونی به منظور رسیدن به یک زبان و بینش مشترک از طریق درک دقیق و بهتر موضع و واکاوی در عناصر آن صورت می گیرد. در این مسیر از دانش و تجربه اعضاء در شناسایی و تعیین چهارچوب دقیق اهداف کلی و سپس اهداف جرئی و  ارزیابی دقیق محتوای اهداف استفاده می شود. فرآیند شناسایی، بررسی و انتخاب اهداف کلی عوامل، ملاک ها و معیار های اررزیابی درونی در اداره کتابخانه عمومی در طی جلساتی  به شرح ذیل انجام شد. 
  3. بازبینی، تصریح و تدوین رسالت و اهداف کتابخانه عمومی، مبنایی برای ترسیم وضعیت مطلوب و مورد انتظار
  4. گروه است که منجر به ایجاد درک مشترکی در مجموعه گروه و مبنایی برای تدوین عوامل، ملاک ها، نشانگرها و معیارهای قضاوت در خصوص هر نشانگر است. در این مرحله تصریح و شفاف سازی رسالت و اهداف بخش های زیرمجموعه اداره کتابخانه عمومی سازمان کتابخانه مرکزی مورد بررسی کمیته ارزیابی درونی قرار گرفت. استفاده از متون نظری در خصوص شرح وظایف کتابداران و همچنین بررسی اهداف و شرح وظایف مندرج کارکنان در اداره کتابخانه عمومی مبنایی برای بازبینی اهداف و رسالت کتابخانه عمومی بود. نتیجه این جلسه منجر به شناسایی و تصویب اهداف کلی اداره کتابخانه عمومی گردید. اهداف کلی در سه سطح آموزشی، پژوهشی و عرضه خدمات تخصصی با مطالعه متون نظری (کتاب، مقالات)، آئین نامه ها، دستور العمل ها، شرح وظایف کارکنان و نظر خواهی از کتابداران، استخراج، طبقه بندی و از طریق رو ش مشارکتی و  پرسشنامه وضعیت موجود و مطلوب مورد بررسی اعضاء کمیته ارزیابی درونی قرار گرفت. جدول 1 ، اهداف کلی مورد بازبینی و تصریح شده توسط کمیته ارزیابی درونی در کتابخانه مرکزی آستان قدس را به عنوان اهداف و رسالت مورد بازبینی درونی در کتابخانه عمومی را نشان می دهد. این مرحله مطابق با روش ارزیابی درونی نقطه آغاز ارزیابی درونی توسط اعضاء ذی نفع و کارشناسان کتابخانه خواهد بود.    

                                                                  

 

 

 

 

 

 

 

 جدول 1: اهداف و رسالت کتابخانه عمومی

 

     5.تعریف و تصویب عوامل: در این مرحله کمیته عوامل موثر بر عملکرد کتابخانه را شناسایی، تعیین و مورد تصویب قرار داد. این رهیافت با توجه به دیدگاه سیستمی و اقتباس از الگوی عناصر سازمانی ( دروتداد، فرآیند و برونداد ) در مورد واح5د        مورد ارزیابی صورت گرفت. سئوال اساسی که در این زمینه مورد توجه اعضاء قرار گرفت این بود که با توجه به واقعیت های موجود و امکانات و منابع واحد مورد ارزیابی، انتخاب وسنجش کدام عامل یا عوامل به بهترین نحو ممکن می تواند              وضعیت کتابخانه عمومی و مسائل و مشکلات موجود بر سر راه تحقق رسالت و اهداف کتابخانه را نمایان سازد. پاسخ این سئوال می تواند تعداد و عوامل مورد انتخاب و اولویت ارزیابی آنها را مشخص نماید. این عوامل عبارتند از:

مدیریت – نیروی انسانی (کارکنان)- منابع (مجموعه) - ساختمان و تجهیزات- بودجه

       6.تعیین و تصویب ملاک ها: در این بخش معمولا این سئوال مورد توجه قرار می گیرد که کدام ویژگی یا جنبه، عامل مورد نظر، به بهترین نحو ممکن کارکرد اصلی عامل مذکور را به تصویر می کشاند که با بررسی و بازنمایی وضعیت ( مطلوب )     می توان عملکرد نظام را بهبود بخشید. ملاک ها  در جدول 2 نشان داده شده اند.

 

 

 

 

                                                        جدول 2: شناسایی ملاک ها

شناسایی عوامل- ملاک-  نشانگر،  در حوزه آموزشی (درونداد) مبتنی بر اهداف کلی طرح شده

ردیف

عوامل

ملاک/ نشانگر

1

مدیریت

                                                                    1-1سازو کار برنامه ریزی 

2

نیروی انسانی (کارکنان)

1-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

 

3

منابع (مجموعه)

1-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

 

4

ساختمان و تجهیزات

1-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

 

5

بودجه

1-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

 

 

   7.تعیین و تصویب نشانگرها و معیارهای قضاوت( تحقق هدف ) در خصوص هر نشانگر: نشانگر عمده ترین ویژگی یا جنبه هر ملاک است که مناسب ترین شکل ممکن کیفیت آن ملاک را تصویر می سازد. سئال اصلی در این این است که چه           نشانگرهای مناسبی در خصوص هر یک از ملاک های الگوی ارزیابی درونی اداره کتابخانه عمومی تعریف و تصویب می شود.  تمام متغییرهائی که بیانگر وضعیت یا تغییر در وضعیت پدیده یا ملاک مورد ارزیابی هستند، نشانگر نامیده  می             شوند(1979 , Jaeger  به نقل ازمحمدی 1384ص 72). ولاسینووهمکاران (2004) به نقل از محمدی، نشانگرهای عملیاتی را اینطورتعریف می کند" مقادیر کمی یا کیفی که برون دادهای و بازده های یک نظام و یا برنامه را اندازه می                      گیرند.محمدی (1384) معتقد است برخی متخصصان مانند (ورتن وهمکاران 1987) اعتقاددارندکه نشانگرهابرای عملیاتی سازی استانداردها مورد استفاده قرارمی گیرد، یعنی برای داوری در باره استانداردها که معمولا به صورت کلی بیان می         شوندکه از تعدادی  نشانگردقیق تر و  عینی تر بیان شده اند،ساخته می شود و داده هائی که درباره استاندارها را  ا مکان پذیر می کند.( محمدی  و همکاران،1384 ص 184) . نشانگرها در جدول 3  نشان داده شده است. نشانگر یعنی            رفتار، پاسخ، عملکرد یا موارد قابل مشاهده و از این قبیل که با آن بتوان سطح موجود ملاک را ارزیابی کرد. نشانگر را می توان از استانداردهای موجود اخذ کرد یا آن را بصورت یک شاخص تعیین نمود و یا از طریق سوال و مشاهده بدست آورد.

 

 

جدول 3:  عوامل، ملاک، نشانگر، در سه حوزه آموزشی- پژوهشی و عرضه خدمات تخصصی

                                                                                                                                                                    عوامل:

شرح : با توجه به واقعیت های موجودو امکانات و منابع در اختیار ، سنجش کدام عامل یا عوامل به بهترین نحو ممکن می تواند وضعیت اداره کتابخانه عمومی و مسائل و مشکلات موجود بر سر راه تحقق رسالت و اهداف گروه را نمایان سازد. پاسخ به این سئوال می تواند تعداد عوامل مورد  انتخاب و اولویت ارزیابی آن را مشخص سازد.

ملاک:

شرح: در این بخش معمولا این سئوال مورد توجه قرار می گیرد که کدام ویژگی یا جنبه عامل مورد نظر را به بهترین نحو ممکن کارکرد اصلی عامل مذکور را در کتابخانه مرکزی به تصویر می کشد و با بررسی و بازنمایی وضعیت مطلوب آن می توان وضعیت کتابخانه را در سه سطح آموزشی- پژوهشی و عرضه خدمات تخصصی، بهبود بخشید.

نشانگر:

شرح : نشانگر را می توان به عنوان عمده ترین ویژگی یا جنبه هر ملاک که به مناسبترین شکل ممکن کیفیت آن ملاک را تصویر می کند، نامید. بنا براین تمام متغییر هایی که بیانگر وضعیت یا تغییر در وضعیت پدیده یا ملاک مورد ارزیابی هستند، نشانگر نامیده می شوند

شناسایی عوامل- ملاک-  نشانگر،  در حوزه آموزشی (درونداد) مبتنی بر اهداف کلی طرح شده

1. الف) گسترش فرهنگ کتاب خوانی

ردیف

عوامل

ملاک/ نشانگر

1

مدیریت

                                                                       

ملاک

 

1-1 سازو کار برنامه ریزی

  1-1-1 ارتباط با گروه های سنی مختلف از طریق تشکیل انجمن دوستداران کتاب

نشانگر

 

2-1-1 راه اندازی پایگاه الکترونیکی "کتاب خانه شما" در وب سایت سازمان به  منظور  اطلاع  رسانی و گسترش فرهنگ کتابخوانی.

3-1-1  بازنگری در آئین نامه های موجود و تدوین دستور العمل اجرایی در خصوص گسترش فرهنگ کتابخوانی..

4-1-1  شناسایی و ارتباط با مراکزی که در جهت گسترش و بالا بردن سطح فرهنگ عمومی، فعالیت می کنند

2

نیروی انسانی (کارکنان)

1-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-1-2 شناسایی و معرفی کارشناسان علاقمند در اداره کتابخانه عمومی به عنوان رابطان گسترش فرهنگ کتابخوانی.

2-1-2 برگزاری دوره های آموزسی و مهارتی کارکنان برای ارتقاء سطح مهارت های ارتباطی آنان با اقشار گوناگون جامعه . 

3-1-2 استفاده از خلاقیت کارکنان در به کارگیری نحوه و تنوع ارائه خدمات.

3

منابع (مجموعه)

1-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

 1-1-3 تنوع و تناسب منابع مورد نیاز برای گروه های سنی و جنسی مطابق با نیازهای آن ها.

2-1-3 بررسی شیو های درخواست و ارسال منابع از طریق انجمن دوستداران کتاب و امکات الکترونیکی سازمان کتابخانه مرکزی.

3-1-3 تهیه فرم های مورد نیاز به منظور برقراری ارتباط دو سویه و نیاز سنجی منابع مورد توجه مخاطبان.

4-1-3  معرفی تازه های نشر در حوزه های مورد توجه و علاقه محاطبان عام با توجه به نیازسنجی بعمل آمده

4

ساختمان و تجهیزات

1-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-1-4 بررسی دیدگاه مراجعان و مخاطبان عام نسبت به فضای عمومی کتابخانه در جذب مخاطب.

2-1-4 2-4-1 بررسی تنوع  فضای مطالعه.

5

بودجه

1-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-1-5 تناسب  و میزان بودجه برای گسترش فرهنگ کتابخوانی به نسبت اهداف و فعالیت های دیگر.

2-1-5 اختیارات مدیر و دیگر روسای بخش ها در  هزینه بودجه تخصیصی به امر گسترش فرهنگ کتابخوانی.

2. الف) تقویت نقش آموزشی بخش

1

مدیریت

2-1 سازو کار برنامه ریزی

1-2-1 میزان تناسب رشته تحصیلی و تخصص مدیر و روسای بخش ها  با پست سازمانی.

2-2-1 تشکیل کمیته آموزش  به منظور شناسایی و تطبیق استاندارهای ارتقاء آموزشی کتابداران.

3-2-1 بررسی سطح رضایت مراجعان به کتابخانه عمومی از طریق فرم های ارزسیابی ارائه خدم

4-2-1 بررسی مفاد کارکردهای آموزشی آئین نامه.

2

نیروی انسانی (کارکنان)

2-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-2-2  بررسی نقاط قوت و ضعف کتابداران شاغل در اداره کتابخانه عمومی در ایفای نقش آموزشی.

2-2-2 بررسی الزامات و مشوق های لازم جهت استفاده و به کارگیری توانایی های کتابداران در ایفای نقش آموزشی..

3-2-2 ترکیب کتابداران (درجه علمی، سابقه ، تخصص حرفه ای،  میزان علاقه) به نسبت درجه اهمیت نقش آموزشی بخش ها.

3

منابع (مجموعه)

2-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-2-3 بررسی کفایت منابع (کتاب، نشریه، لوح فشره  و ...)  در سه حیطه شناختی ، کاربردی، رفتاری

2-2-3 استفاده از تکنولوژی آموزش در طراحی برنامه های آموزشی به منظور تقویت نقش آموزشی بخش ها .

4

ساختمان و تجهیزات

2-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-2-4 امکانات و تجهیزات ماشینی کتابحانه عمومی در ایفای نقش آموزشی بخش های کتابخانه عمومی.

2-2-4  تناسب و کفایت فضای کتابخانه ای در جلب رضایت  بهره گیری های آموزشی مراجعان.

3-2-4 استفاده از وسائل و تجهیزات کمک آموزشی در کتابخانه.

5

بودجه

2-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-2-5 بررسی تناسب  و میزان بودجه برای گسترش خدمات آموزشی در کتابخانه به نسبت اهداف و فعالیت های دیگر.

2-2-5 تععین اختیارات مدیر و دیگر روسای بخش ها در  هزینه بودجه تخصیصی به امر گسترش خدمات آموزشی در کتابخانه.

3. الف) ترویج و ارتقاء سواد اطلاعاتی مراجعان

1

مدیریت

3-1  سازو کار برنامه ریزی

1-3-1 برخورداری از مشارکت اعضاء هیئت علمی در  کمیته مشاورتی توسعه سواد اطلاعاتی.

2-3-1 ایجاد شرایطی برای بهره گیری از اشتراک منابع الکترونیکی با سایر مرکز اطلاع رسانی. 

2

نیروی انسانی (کترکنان)

3-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-3-2 کمک به ایجاد مدیریت یکپارچه اطلاعات در ارتقاء سطح سواد اطلاعاتی مراجعان.

2-3-2 آموزش مهارت و سواد اطلاع رسانی با هدف توانمند سازی کاربران و توسعه جامعه اطلاعاتی.

3-3-2 آشنایی کتابداران به فنون تحلیل، تفسیر و تبدیل اطلاعات به منظور  نرویج و ارتقاء سواد اطلاعات مراجعان.

4-3-2 توجه و احترام به تنوع نگرش ها و نیاز های اطلاعاتی کاربران..

5-3-2 بازآموزی مهارت های مدیریت دانش، مدیریت اطلاعات  و سیستم های اطلاعاتی کتابداران..

6-3-2 کمک به مراجعان در شناسایی و تشخیص نیازهای اطلاعاتی شان.

3

مجموعه (منابع)

3-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-3-3 سازماندهی خلاقانه اطلاعات و دانش با هدف دسترسی آسان، ایجاد ارزش افزوده و کمک به تولید دانش.

2-3-3 ارزیابی و گزینش کیفی منابع، نظام ها و  شبکه های اطلاعاتی با هدف کد گزاری و دسترسی کیفی به اطلاعات.

3-3-3 تهیه کتابشناسی های موضوعی و تخصصی با توجه به نیازهای اطلاعاتی جامعه.

4-3-3 استفاده از مهارت های تفکر انتقادی و تحلیلی به عنوان زیر بنای تشخیص نیاز های اطلاعاتی.

4

ساختمان و تجهیزات

3-4  جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-3-4 بکارگیری فناوری های نوین و استفاده از آن در کتابخانه .

2-3-4 کاهش صف انتظار در خدمات دهی ماشینی به منظور  توسعه سطح دسترسی به منابع و اطلاعات از طریق توسعه تجهیزات.

5

بودجه

3-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-3-5  کفایت و تناسب بودجه تخصیصی در تجهیز کتابخانه به امکانات فنی و توسعه  سواد اطلاعاتی.

4. الف) بالندگی منابع انسانی

1

مدیریت

4-1  سازو کار برنامه ریزی

1-4-1 ندوین چشم انداز برنامه های تحقیقاتی، آموزشی و خدماتی معطوف به   نیاز ها و فعالیت های آینده .

2-4-1 تشکیل کارگروه با هدف بررسی تحولات علمی و استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی مناسب در بالندگی منابع انسانی.

3-4-1 استفاده از مشاوره اعضاء هیئت علمی دانشگاه در کمیته های علمی کنابخانه.   

4-4-1 ارتباط و تعامل با انجمن های کتابداری.

2

نیروی انسانی (کارکنان)

4-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-4-2 شناسایی و پرورش منابع انسانی خلاق مبتنی بر نظام پیشنهادی سازمان.

2-4-2  سنجش آموخته ها و تجربیات علمی کتابداران در طول سال.

3-4-2 حفظ و ارتقاء عملکرد علمی کارکنان (کتابداران) در طول دوره مسئولیت کاری مطابق با استاندارد های علمی و آموزشی .

4-4-2 تدارک فرصت هایی جهت ایجاد و توسعه روح مشارکت جمعی در فعالیت های بخش ها..

5-4-2 آشنایی کتابداران با مهارت های مدیریت کتابخانه.

6-4-2 اعطای تسهیلات آموزشی به کارکنان مستعدو علاقمند.

3

مجموعه (منابع)

4-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-4-3  فرآهم آوری و غنی سازی منابع چاپی و الکترونیکی مورد نیاز کنابداران .

2-4-3  ایجاد شرایطی برای بهره گیری مستقلانه ، نقادانه و خلاقانه از اطلاعات و دانش توسط کتابداران.

4

ساختمان و تجهیزات

4-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-4-4 تجهیزات کافی و مناسب آموزشی.    

5

بودجه

4-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-4-5 آشنایی با فرآیند بوجه ریزی به منظور بالا بردن توانایی تشخیص در تخصیص بوجه  برای شناسایی منابع.

2-4-5  صرفه جویی در هزینه  های سازمانی از طریق  افزایش قابلیت و مهارت کارکنان در سازمان.

5. الف) تمرکز بر رویکرد علمی- معنوی در فعالیتهای فرهنگی در زمینه اشاعه سنت و سیره امام علی بن موسی الرضا (ع)

1

مدیریت

5-1  سازو کار برنامه ریزی

1-5-1 ارتباط با مراکز و کتابخانه های تخصصی اسلامی و شیعی.

2-5-1  اجرای طرح تقویت نقش مشاوران مطالعاتی در موضوعات اسلامی و شیعی و ... در کتابخانه.

3-5-1 ظرفیت سازی برای پر کردن اوغات فراغت زائرین در کتابخانه با استفاده از طرح تکریم زائرین فرهیخته .

2

نیروی انسانی (کترکنان)

5-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-5-2  جذب نیروهای داوطلب فرهیخته در فعالیت های فرهنگی به منظور  مشارکت مردمی در اشاعه سنت و سیره رضوی.

2-5-2 ایحاد پایگاه  مجازی مشاوره علمی با رویکرد حمایت و مشاوره تحقیقاتی به آثار علمی مرتبط با  سیره رضوی.

3

مجموعه (منابع)

5-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-5-3 ایجاد خدمات اشاعه اطلاعات گزینشی (SID)  سیره و سنت معصومین (ع) به ویژه امام علی بن موسی الرضا (ع).

2-5-3 دیجیتال سازی منابع مربوط به سنت و سیره رضوی با رعایت قانون حق مولف.

3-5-3 شناسایی وضعیت موجود منابع اسلامی، شیعی و ایرانی.

4-5-3 اشاعه و اطلاع رسانی منابع مربوط به سنت و سیره امام علی بن موسی الرضا (ع).

5-5-3 استفاده از جنبش نرم افزاری در  اشاعه سنت و سیره امام رضا (ع).

4

ساختمان و تجهیزات

5-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-5-4  توسعه فضای فیزیکی کتابخانه عمومی بمنظور تمرکز بر رویکرد علمی- معنوی در فعالیتهای فرهنگی در زمینه اشاعه سنت و سیره امام علی بن موسی الرضا (ع).

2-5-4 بهره برداری بهینه از فضای مجازی موزه های آستان قدس رضوی در معرفی و شناساندن زندگی و سیره امام رضا (ع).

5

بودجه

5-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-5-5 جذب مشارکت های مالی مردمی با استفاده از رویکرد وقف در امور فرهنگی در زمینه اشاعه سیره امام رضا در کتابخانه.

2-5-5 تخصیص و تعین  بودجه  مربوط به اشاعه سنت رضوی در کتابخانه .

شناسایی عوامل- ملاک- نشانگر،  در حوزه خدمات پژوهشی(فرآیندی) مبتنی بر اهداف کلی طرح شده

1. ب)  ارزیابی مداوم خدمات بخش ها

1

مدیریت

1-1 سازو کار برنامه ریزی

1-1-1 بررسی کارآمد بودن خط مشی ها و سیاست گذاری ها در کتابخانه عمومی..

2-1-1 تدوین و ارائه گزارشات مدون در خصوص ارزیابی فعالیت بخش ها..

3-1-1 نظارت بر حسن انجام کار کارکنان و هدایت فعالیت بخش  بر مبنای  اهداف از پیش تعیین شده.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

1-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-1-2 برگزاری جلسات درون بخشی به منظور بررسی و ارزیابی روند فعالیت خدمات دهی در بخش. 

2-1-2 حضور و مشارکت کتابداران  بخش در جلسات ارزیابی.

3-1-2 ارزیابی توانایی کتابداران در برآوردن الزامات شغلی و حرفه شان.

3

مجموعه (منابع)

1-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-1-3  تحلیل میزان امانت منابع و شناسایی منابع پرمراجعه و بررسی دوره ای آن ها.

2-3-3 شناسایی منابع وجینی و بررسی درخواست های مراجعان.

3-3-3 توزیع منابع  (کتاب) در بخش به نسبت تراکم مراجعه کننده و نیاز آنان.

4

ساختمان و تجهیزات

1-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-1-4 نورسنجی تالارها،  مقایسه آن با استانداردها و بررسی و شناسایی راهکارها ی ارتقاء سطح کیفی روشنایی و تهویه .

5

بودجه

1-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-1-5   تناسب در بوجه تخصیصی به کتابخانه عمومی به نسبت فعالیت های آموزشی و عرضه خدمات تحصصی .

2. ب)  بررسی و مقایسه  فعالیت ها و خدمات با سایر مراکز کتابخانه ای

1

مدیریت

2-1 سازو کار برنامه ریزی

1-2-1 برنامه ریزی برای ارتباط و تعامل با سایر کتابخانه ها و مراکز پزوهشی در کشور.

2-2-1 مستند سازی تجارب و فعالیت های سازمانی کتابداران به منظور توسعه و ارائه آن.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

2-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-2-2  مقایسه سطح علمی کتابداران با سایر کتابخانه ها و مراکز پژوهشی.

2-2-2 توجه کتابداران در جلب مشارکت و همکاری علمی و پژوهشی با سایر مراکز کتابخانه ای.

3

مجموعه (منابع)

2-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-2-3  ارزیابی خدمات مراکز کتابخانه ای و  اطلاع رسانی، به عنوان یکی از شاخص های کنترل کیفیت خدمات کتابداری.

2-2-3 تبادل اسناد و مدارک کتابخانه‌ای  با مراکز معتبر داخلی.

3-2-3 وضعیت منابع چاپی و الکترونیکی مجموعه ( اداره کتابخانه عمومی) با مجموعه نظیر.

4

ساختمان و تجهیزات

2-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-2-4   برنامه ریزی برای تجهیز و توسعه فضای کتابخانه ای با نگاهی به چشم انداز فعالیت های آینده.

5

بودجه

2-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-2-5 پیش بینی اعتبارات برای توسعه فعالیت های اطلاع رسانی و  پژوهشی  به نسبت سایر مراکز کتابخانه ای.

3. ب)  شناسائی و سطح بندی مخاطبین اداره کتابخانه عمومی

1

مدیریت

3-1 سازو کار برنامه ریزی

1-3-1 ارتباط مدیر با سطوح مختلف مراجعان از طریق امکانات فضای مجازی (وب  سایت کتابخانه، پست الکترونیکیی و ...).

2-3-1 تدوین دستور العمل و شیوه نامه درجه بندی مراجعان در سطوح مختلف علمی و آموزشی.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

3-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-3-2 ایجاد فرصت های دسترسی برابر برای شهروندان و ارتقای  سطوح  ارتباطی آنان  با کتابخانه.

2-3-2 معرفی  و تقدیر ازاعضاء برتر و نمونه.

3

مجموعه (منابع)

3-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-3-3 پیکره بندی اعضاء به منظور تسهیل در ایجاد روابط  و همکاری های علمی اعضاء با کنابخانه و با یکدیگر.

2-3-3 امکان سنجی ارائه خدمات  و مشارکت اعضاء کتابخانه در انتخاب منابع  و مواد کتابخانه ای .

4

ساختمان و تجهیزات

3-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-3-4  امکان سنجی نیاز های  تجهیزاتی  معلولین در استفاده از فضای کتابخانه.

5

بودجه

3-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-3-5 تعیین بوجه مربوط به توسعه خدمات الکترونیکی به زبان خارجی ویژه مخاطبین فرهیخته خارج از کشور.

4. ب) مستندسازی و شناسایی مراکز، پژوهشگران و حوزه های فعال و تاثیر گذار درجهت توسعه علمی و فنی کتابخانه

1

مدیریت

4-1 سازو کار برنامه ریزی

1-4-1 گسترش دامنه فعالیت های نظام اطلاع رسانی به منظور گسترش دامنه جغرافیایی آن در جلب مشارکت پژوهشگران.

2-4-1 پشتیبانی از مراکز علمی و دانشگاهی در فعالیت های علم سنجی.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

4-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-4-2 استفاده ازاساتید  و پژوهشگران متخصص و مرتبط، به منظور برخورداری از مشاوره علمی و کاربردی.

2-4-2 ارتباط با کارشناسان و متخصصین  علاقمند خارج از کشور از طریق پایگاه الکترونیکی اعضاء متخصصین کتابخانه.

3-4-2 سازمان دهی اعضاء بر اساس سطح دانش عمومی، دانش تخصصی، توانایی های کاربری و تجربیات حرفه ای شان.

3

مجموعه (منابع)

4-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-4-4  گردآوری و سازماندهی منابع اطلاعاتی که به پشتیبانی اطلاعات  در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی منجر بشود.

2-4-4 تعیین   پراکندگی و محدوده جغرافیای اطلاعاتی مورد نیاز محققان.

4

ساختمان و تجهیزات

4-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-4-4  ایجاد پایگاه  ویژه متخصصین و دانشورزان اعضاء کتابخانه برای تعامل اطلاعات و اشتراک دانش .

2-4-4 امکان سرویس کتابخانه من (My library)  برای کاربران عضو تالار های محققان.

5

بودجه

4-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-4-5  برنامه ریزی و سازمان دهی منابع مالی تخصیصی برای ارتقاء سطح همکاری های علمی و پژوهشی با مراکز مرتبط.

5. ب)  شناسایی و تحلیل وضع موجود (شاخص ها و معیارها) کتابخانه های تخصصی

1

مدیریت

5-1 سازو کار برنامه ریزی

1-5-1 سازو کار تعیین شاخص ها و معیار های کارکرد خدمات تخصصی کتابخانه .

2-5-1 درجه بندی و گروه بندی بخش بر اساس معیار های استاندارد شده کارکرد خدمات تخصصی.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

5-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-5-2 بالابردن  توانمندی حرفه ای و تخصصی کتابداری در ارئه خدمات .

2-5-2  ایجاد فرصت های پژوهشی برای کتابداران به منظور کمک به بالا بردن توانمندی های پژوهشی..

3-5-2 نشر و توسعه دانش نظری و تجربی از طریق حوزه ها و پایگاه های اشتراک دانش.

3

مجموعه (منابع)

5-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-5-3  وضعیت منابع چاپی تخصصی موجود به نسبت درخواست مراجعان.

2-5-3 وضعیت منابع  تخصصی الکترونیکی  موجود به نسبت درخواست مراجعان.

3-5-3 تسهیل و تسریع در پاسخگویی به نیاز های اطلاعاتی مراجعان از طریق میان کنش پذیری با کتابخانه های تحصصی دانشگاهی.

4

ساختمان و تجهیزات

5-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-5-4 جذب تجهیزات و آینده نگری در توسعه فضای فیزیکی کتابخانه های تحصصی.

2-5-4 برخورداری از پایگاه کتابخانه تخصصی تحت وب در اطلاع رسانی مرجع و اشتراک دانش.

5

بودجه

5-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-5-5 برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی به منظور جذب تجهیزات و توسعه فضای فیزیکی کتابخانه های تحصصی.

شناسایی عوامل- ملاک- نشانگر،  در عرضه خدمات تخصصی (بروندادی) مبتنی بر اهداف کلی طرح شده

1. ج)  ارتقاء جایگاه خدمات کتابخانه ای با توجه به شاخص های جهانی یونسکو

1

مدیریت

1-1 سازو کار برنامه ریزی

1-1-1 توجه به اصلاح و بازنگری  در ساختار و فعالیت های کتابخانه ای.

2-1-1 تدوین برنامه چشم انداز توسعه شاخص های جهانی در سه سطح زمانی (کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت).

3-1-1 بازنگری و احیاء منشور اخلاقی کتابداران.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

1-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-1-2 استخراج شاخص های کارایی و سلامت  نیروی انسانی منطبق با شاخص های معتبر جهانی.

2-1-2 ایجاد ثبات و امنیت در فعالیت های شغلی کتابداران.

3

مجموعه (منابع)

1-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-1-3 استخراج شاخص های توسعه یافتگی فرهنگی کتابخانه منطبق با شاخص های جهانی .

4

ساختمان و تجهیزات

1-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-1-4  استخراج شاخص های کارایی و سلامت کتابخانه در بعد ساختمان و تجهیزات منطبق با شاخص های معتبر جهانی.

2-1-4 جذب تجهیزات و توسعه فضای فیزکی کتابخانه منطبق با شاخص های جهانی .

5

بودجه

1-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-1-5  برنامه ریزی و سازمان دهی منابع مالی مورد نیاز برای جذب تجهیزات، توسعه فضای فیزیکی و ارتقاء جایگاه علمی.

2. ج)  حفاظت و نگهداری منابع و آثار

1

مدیریت

2-1 سازو کار برنامه ریزی

1-2-1 تدوین حقوق مالکیت معنوی آثار.

2-2-1 وجود مدرکی مبنی بر تعیین وظایف و اختیارات مدیر و کارکنان در حفاظت و نگهداری از آثار و منابع کتابخانه ای.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

2-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-2-2 آشنایی کتابداران با اصول مدیریت بحران در کتابخانه  به منظور پیشگیری از وقع بحران های غافل گیر کننده.

2-2-2 تشکیل تیم کمک های اظطراری  متشکل از کتابداران و کارکنان رده های مختلف با تعیین حدود و اختیارات .

3-2-2  آشنایی کتابداران با اصول حفاظت منابع دیجیتالی.

4-2-2 آموزش مراجعان و اعضاء کتابخانه با مقررات اولیه خفاظت و نکهداری منابع کتابخانه ای.  

3

مجموعه (منابع)

2-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-2-3 ارزیابی منابع کتابخانه ای  با استفاده از سازو کار های علمی به منظور  تعیین سطوح حفاظت و نگهداری .

4

ساختمان و تجهیزات

2-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-2-4 استفاده از تجهیزات پیشرفته حفاظتی در کتابخانه نگهداری .

2-2-4 با لا بردن سطح دانش فنی کارکنان در نحوه به کارگیر ی و استفاده از تجهیزات و دستگاه های  حفاظتی و امنیتی.

5

بودجه

2-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-2-5 برنامه ریزی و سازماندهی برای جذب منابع مالی مورد نیاز جهت ارتقاء سطح حفاظت و امنیت منابع کتابخانه ای.

3. ج)  گسترش مراکز خدمات دهی کتابخانه ای

1

مدیریت

3-1 سازو کار برنامه ریزی

1-3-1 تدوین ضوابطی جهت  پیش بینی نیروی انسانی مورد نیاز، متناسب با سطح فعالیت های رو به توسعه کتابخانه .

2-3-1 بهره گیری از تسهیلات ملی و بین المللی در غنی سازی کتابخانه ها.

2

نیروی انسانی (کترکنان)

3-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-3-2 برخورداری از ایده های نو در اشتراک منابع .

2-3-2 تدوین چشم انداز جذب و توسعه توسعه منابع انسانی کارآمد.

3

مجموعه (منابع)

3-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-3-3 تولید بسته های اطلاعاتی به منظور کمک  به  نشر جریان آزاد اطلاعات و کسترش خدمات  مجازی.

4

ساختمان و تجهیزات

3-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-3-4 کمک به پرپایی مراکز فرارسانه ای برای کودکان  از طریق انتشار منابع آموزشی ( شعر،  قصه و ...).

2-3-4 کمک به پرپایی مراکز فرارسانه ای برای نابینایان و کم بینایان به منظور انتشار کتاب های گویا .

5

بودجه

3-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-3-5 برنامه ریزی و سازماندهی برای جذب منابع مالی مورد نیاز جهت گسترش مراکز خدمات کتابخانه ای .

4. ج)  آینده نگری در فعالیت ها وساختارهای کتابخانه ای

1

مدیریت

4-1 سازو کار برنامه ریزی

1-4-1 مستندسازی وضع موجود (شاخصها و معیارها) کتابخانه ای .

1-4-2  کاهش تصدی گری ستادی در مدیریت کتابخانه  عمومی و  افزایش تفویض اختیار در مدبریت بخش ها.

 

2

نیروی انسانی (کترکنان)

4-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-4-2 توجه به نقش سرمایه اجتماعی در توسعه خود رهبری کارکنان .

2-4-2 تغییر رویکرد کتابداران برا ی پاسخ به تغییرات محیط های اطلاعاتی.

3-4-2 وجود ساختار ارتباطی تسهیل کننده بین کارکنان .

 

3

مجموعه (منابع)

4-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-4-3 کاستن از شکاف اطلاعاتی و شکاف دیجیتالی بین سطوح مختلف مراجعان  به کتابخانه با توجه به سطح دسترسی .

2-4-3  پشتیبانی از استاندارد های اطلاع رسانی منابع الکترونیکی.

3-4-3  استفاده از اطلاعات محتوا محورتوسط کتابداران به منظور تقویت خود گردانی بخش های زیر مجحموعه  کتابخانه.

4

 

ساختمان و تجهیزات

4-4 جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-4-4 استفتاده ازامکانات و بستر های تعامل الکترونیکی برای افزایش ارتباط علمی  با محققان.

2-4-4 بررسی زیر ساخت خدمات  از راه دور در پیوند با ساختار آموزشی آن.

5

 

بودجه

4-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-4-5 برنامه ریزی و سازماندهی  منابع مالی مورد نیاز برای آینده نگری در تغییر فعالیت ها و ساختار کتابخانه.

5. ج)  استاندارد سازی فضا و تجهیزات

1

مدیریت

5-1 سازو کار برنامه ریزی

1-5-1 تعیین ضوابط گسترش تجهیزات کتابخانه عمومی  متناسب با سطح استاندارد های موجود.

 

2

نیروی انسانی (کترکنان)

  5-2  ترکیب و توزیع نیروی انسانی

1-5-2  استفاده از نظرات و ایده های خلاقانه کتابداران در فضا سازی داخلی کتابخانه.

 

3

مجموعه (منابع)

5-3 سازماندهی منابع (مجموعه)

1-5-3  ایحاد مخازن دانش عینی  به منظور برخورداری از روش های اشتراک دانش از طریق شبکه اینترانت داخلی.

2-5-3  دستیابی به رفتار کاربران با استفاده از فناوری داده کاوی در وب سایت کتابخانه به منظور توسعه مجموعه اطلاعاتی .

 

4

ساختمان و تجهیزات

5-4  جذب تجهیزت و توسعه فضای فیزیکی

1-5-4  شناسایی راهکارها ی ارتقاء سطح کیفی روشنایی و تهویه در کتابخانه.

2-5-4  امکان استفاده و برخورداری از فضا های سه بعدی  به منظور جذب مخاطب در گرو های سنی کودک و نوجوان.

 

5

بودجه

 6-5  برنامه ریزی و سازماندهی منابع مالی

1-6-5  برنامه ریز و سازماندهی منابع مالی برای جذب تجهیزات و توسعه فضای کتابخانه عمومی.

         

 

مرحله دوم:

ارزیابی درونی در این مرحله از تمامی بخش ها و زیر مجموعه های کتابخانه عمومی  به تفکیک در سه حوزه اهداف درونداری (آموزشی) فرآیندی (پژوهشی) بروندادی (عرضه خدمات تخصص) انجام خواهد شد. داده های مورد نیاز از نشانگر ها استخراج می شوند و معیاری خواهد بود برای ارزیابی درونی توسط ذینفعان درون کتابخانه تا وضعیت موجود و فاصله آن با وضعیت مطلوب مورد ارزیابی درونی قرار گیرد.

لذا گام های زیر مطلوب است:

گام اول :تعیین ابزارهای گردآوری اطلاعات

در این مرحله پس از مشخص کردن داده های مورد نیاز جهت سنجش نشانگرها ، اقدام به تهیه و اجرای پرسشنامه در خصوص ارزیابی میزان رضایت مدیران، کارکنان و استفاده کننده گان از میزان مطلوبیت عوامل،  ملاک ها و نشانگر ها، می شود.

1.پرسشنامه: که عباتند از: پرسشنامه مدیران، پرسشنامه کارکنان، پرسشنامه ارباب رجوع(با تعیین حجم نمونه توسط فرمول) و پرسشنامه مخاطبان برون سازمان(با تعیین حجم نمونه توسط فرمول)  

2.چک لیست: که به منظور جمع آوری داده هایی است که عینی بوده و نیاز به پرسشنامه ندارند. مثلا برای ارزیابی بسیاری از ملاک های عامل ساختمان و تجهیزات

3.شاخص ها:استاندارهای موجود یا تعیین شده توسط کمیته ارزیابی و یا غیره.

گام دوم: تحلیل هر ملاک جهت تعیین گویه ها برای پرسشنامه ها و یا تهیه چک لیست

در این مرحله جهت ارزیابی هر ملاک باید تصمیم گرفت که بهترین شیوه کدام است؟ اگر عینی باشد مانند موارد میزان فضا های آموزشی و یا تعدا کامپیوترها از چک لیست و در غیر این صورت از پرسشنامه استفاده می شود و برای آن سوال یا سوالاتی در نظر گرفته شده و در پرسشنامه های چندگانه بنا به ضرورت گنجانده می شود.

گام سوم: تعیین فاصله های ارزیابی یا نحوه نمره گذاری

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از طریق ابزارهای اندازه گیری و تبدیل پاسخهای کیفی به  مقادیر کمی، از روش وزن دهی ( ارزشگذاری ) هریک از گزینه ها استفاده خواهد شد. در این خصوص به نظر می رسد بهتر است جهت سنجش نظر پاسخگویان  از مقیاس لیکرت استفاده شود.

معمولا سه حیطه مطلوب ، نسبتا مطلوب و نامطلوب در نظر گرفته می شود که این می تواند بدین صورت نیز باشد:

کاملا مطلوب:نمره4   مطلوب:نمره3     نسبتا مطلوب:نمره2      نامطلوب:نمره1     بسیار نامطلوب:نمره0   

یک نمونه از انجام این فرایند:

الف) گسترش فرهنگ کتاب خوانی

1-1- تشکیل انجمن دوستداران کتاب به منظور ارتباط با گروه های سنی مختلف

نشانگر:از طریق ایجاد شاخص

کاملا مطلوب:تشکیل شده است و در حال تعامل با گروه های سنی مختلف می باشد.

نمره 4 مطلوب:تشکیل شده است ولی تعامل ندارد. نمره 3 نسبتا مطلوب:آیین نامه آن تدوین شده و در حال راه اندازی است. نمره 2 نامطلوب:جز برنامه هاست ولی آیین نامه ندارد. نمره 1بسیار نامطلوب: انجمنی در نظر گرفته نشده است. نمره 0

3-2-  برگزاری دوره های آموزشی و مهارتی کارکنان برای ارتقاء.....

نشانگر:از طریق: پرسشنامه کارکنان

کمیت دوره های آموزشی و مهارتی برگزار شده را چگونه ارزیابی می کنید؟ (پرسشنامه کارکنان)

خیلی زیاد:نمره4     زیاد :نمره3           متوسط  :نمره2          کم:نمره1             بسیار کم:نمره0    

به چه میزان از دوره های آموزشی و مهارتی رضایت دارید؟ (پرسشنامه کارکنان)

خیلی زیاد:نمره4     زیاد :نمره3           متوسط  :نمره2          کم:نمره1             بسیار کم:نمره0    

میزان کمیت و کیفیت دورهای آموزشی و مهارتی برگزار شده برای کارکنان زیر مجموعه خود را چگونه ارزیابی می کنید؟(پرسشنامه مدیران)

خیلی زیاد:نمره4          زیاد :نمره3           متوسط  :نمره2          کم:نمره1             بسیار کم:نمره0  

به  منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات به دست آمده از روش های آمار توصیفی نظیر فراوانی، درصد و میانگین استفاده خواهد شد. از آمار استنباطی جهت  تجزیه  و تحلیل سئوالات پژوهشی استفاده بعمل می آید.

مرحله سوم:

در این مرحله  تدوین گزارش  نهائی ارزیابی درونی انجام خواهد گرفت .

بحث و نتیجه گیری

به منظور ارتقای سطح کیفی خدمات کتابخانه­ای، در سطح جهان سعی شده از الگو های مناسبی استفاده شود. این الگوها متعددندکه از جمله آن ها به  موارد زیر می توان اشاره کرد:

1)      الگوی لایب کوال[3]

2)    الگوی تکنیک های تحلیل پوششی داده ها براساس روابط بین داده ها  و ستاده های کنابخانه ای

3)    الگوی رویکرد فازی

الگوهای یادشده از نوع الگوی ارزیابی بیرونی است و درآن کیفیتخدمات کتابخانه‌ها در دو سطح «موجود»  و «مورد انتظار»، بررسی شده اند. در فرایند سنجش مدل لایب کوآل  سنجه های این مدل به  صورت ذهنی، کیفی و متغیرهای کلامی بیان می‌شوند. بنابراین، به دو دلیل زیر موردانتقاداست است:

1)     این شیوه ها ابهام مرتبط با قضاوتهای افراد و تغییرات ارزش آنها هنگام انتقال به اعداد را  نادیده  می‌گیرند.

قضاوت ذهنی ، انتخاب و اولویت ارزیابی‌کنندگان، تأثیر زیادی روی نتایج این روشها دارد(Ching et al 2005 به نقل ازصیادی و همکاران).  در منطق فازی، ارزیابان  عبارتهای کلامی را به صورت عبارتهای با زبان طبیعی محاوره‌­ای برای ارزیابی شاخصهای کیفیت خدمات به کارمی برند و با مرتبط ساختن این عبارتها با توابع عضویت مناسب، تحلیلهای مناسب­تر و دقیق­تری را بر روی امتیازهای شاخصها اعمال نمایند.بدین ترتیب از ارزیابی کلامی به جای ارزشهای عددی خاص استفاده می شود.(صیادی وهمکاران،1387). هریک از این الگوها معیاری برای سنجش میزان کارایی و اثربخشی یک کتابخانه درخدمات‌دهیبهتربه مراجعان ارائه داده اند ، در چنین شرایطی این نوع ارزیابی ها بیرونی است و توسط متخصصان همتا[4] درخارج از سازمان صورت می گیرد و معیارهای قضاوت، معیارها و استانداردهای رایج هستند. صداقت( 1381) معتقد است که ارزیابی بیرونی دارای جهت‌گیری نگاه به گذشته و نوعی سنجش عملکرد گذشته است و هدف آن کنترل بیرونی کیفیت از، خارج سازمان و مقایسه خدمات کتابخانه با مراکز مشابه بر اساس استانداردها است. اما نوعی دیگرارزریابی تخت عنوان ارزیابی درونی وجود داردکه با تأکید بر هدفها توسط کارکنان سازمان، کیفیت فعالیتها مورد قضاوت قرار می‌گیرد. دراین رویکرد، تمرکز بر بهبود کیفیت فعالیتها درآینده است (بازرگان، 1376). درایران، تاکنون،  تنها در یک پژوهش درکتابخانه مرکزی دانشگاه مرکزتربیت معلم آذزبایجان، به ارزیابی درونی در کتابخانه برای شناخت موفقیت کتابخانه از ابعاد مختلف مدیریت، تجهیزات و خدمات مطابق با الوی ارزیابی درونی در دانشگاه پرداخته شده و کتابخانه به عنوان یکی تز عوامل نظام ارزابی درونی در نظر گرفته شده است. هیچ کتابخانه عمومی وغیر دانشگاهی به طور مستقل به طراحی الگوی ارزابی درونی  نپرداخته است. ارزشیابی درونی چنانجه از طرق اعضاء گروه و کارکنان یک نظام پذیزفته شود و به عنوان یک ابتکار عمل از متن یک نظام با هدف تقویت و حمایت از خلاقیت های درون گروهی و برنامه ریزی جهت ارتقاء کیفیت نظام و فعالیت های آن نمود پیدا کند، می تواند به تغییر وضعیت موجود  و اصلاح نقطه ضعف ها و بهبود و ارتقاء کیفیت نظام یا برنامه مورد ارزشیابی منجر شود. بنابراین به نظر می رسد در این فرآیندنقطه آغاز و پایان از درون گروه متخصصان کارشناسان و کاربران صورت می گیرد.  به عقیده محقق کتابخانه های بزرگ امروزه به صورت موسسات و سازمان هایی با پیچیدگی های اداری مدیریت می شوند و از یک دیدگاه و منظر شبیه نظام های آموزشی هستند که خود از زیر شاخه های متعدد تشکیل شده اند که با اجزاء و گروه هائی که هر کدام جزئی از وظایف فراهم آوری ، اشاعه و ارائه اطلاعات را به شکل مکتوب و غیر مکتوب به عهده دارند در فرایند تضمین کیفیت در تمام سطوح به ویژه سطوح آموزش عالی فعالیت می کنند.کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیزاز چنین پیچیدگی بهم مرتبط برخورداراست. چنانچه ارزیابی درونی توسط مجموعه دست اندرکاران واحدها درسازمان کتابخانه های آستان قدس رضوی با استفاده ازمعیارهای همان واحدصورت گیرد از مزایای  زیر برخوردار خواهد بود :

1-       متصدیان ، دست اندرکاران وکارشناسان بخش ها و واحدها که با نقاط قوت وضعف واحد خود آشنا هستند،درگیر فعالیت ارزیابی علمی مطابق با الگوی ارزیابی درونی خواهندشد.

2-       این فرآیند منجر به خود آگاهی ، خودارزیابی و در نهایت خودتنظیمی در واحدهاخواهدشد و خودباوری کارکنان را افزایش خواهدداد.

3-       ازدانش و تجربیات کارکنان در واحدها و بخش ها استفاده وآنان خود را در اصلاح ، بهبود و توسعه          امورسهیم می دانند.

4-       کارکنان که خودمجری ارزیابی هستند.ازتغییرات در بخش استقبال خواهندکرد.

5-        نتایج ارزیابی درونی در سازمان جزء مکمل ارزیابی بیرونی خواهدبود.



 [1]Dresel

[2].Caowin

 1- libQual

[4] -  درمفهوم اختصاصی همتایان ،متخصصان خارج ازموسسه یا برنامه مورد ارزشیابی هستندکه با هیچ موسسه /برنامه رابطه ای نداردوبه دلیل تخصص خود در زمینه ارزشیابی وبرنامه موردا رزشیلبی شایستگی داوری در باره آن را دارند.( محمدی وهمکاران ،1384).

بازرگان، عباس (1376) .کیفیت و ارزیابی آن در آموزش عالی: نگاهی به تجربه های بین المللی.فصلنامه رهیافت، شماره  155.
صداقت، کامران (1381). "روشهای ارزشیابی آموزشی". فصلنامه پژوهشی ارزشیابی سازمان سنجش آموزش کشور، شماره 7.
صیادی تورانلو، حسین؛ منصوری، حسن؛ جمالی، رضا (1387). "شناسایی و رتبه بندی ابعاد کیفیت خدمات کتابخانه ای با رویکرد فازی (مطالعه مورد: کتابخانه های دانشگاه یزد"( . فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، جلد 11، شماره 44.
محمدی، رضا (1381). ارزیابی درونی کیفیت گروه های آموزشی ریاضی محض و کاربردی دانشگاه صنعتی امیر کبیر. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم تربیتی دانشگته تهران.
محمدی، رضا (13841). راهنمای عملی انجام ارزیابی درونی در نظام آموزش عالی ایران: تجارب ملی و بین المللی. انتشارات سازمان سنجش و آموزش کشورچاپ اول.
محمدی، رضا، فتح آبادی، جلیل، یادگارزاده، غلام رضا، میرزامحمدی، حسن، پرند، کورش (1384). ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی. انتشارات سازمان سنجش و آموزش کشور.
Ching-Torng, L. Hero, Ch. Po-Young, Ch. (2005). Agility index in the supply chain, Int. J. Production Economics.
Cowin, bob(1994).initaiting change Througinterna l Evaluation promoting ownership of program and service Evaluation Results;internet://www.cirpa-acpir.ca .
Dressel , Paul and etall (1961) .Evalution in Hiegher Edcation. Boston: Houghton Mifflin Co press. Love, Arnold J. (1991). Internal Evaluation: Building Organization from Within. Applied Social Research Methods Series, vol24, Newbury Park, CA: Sage publication.
Worthen, Blaine R. Sanders, Jamesr (1987). Educational Evalution; longman inc.