نگاهی اجمالی به تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس مسوول و ابوابجمعدار تالار کتاب های خارجی آستان قدس رضوی

چکیده

تالارکتاب های خارجی به صورت مستقل از آبان ماه 1359، با نام "بخش السنه خارجی" در ساختمان پیشین کتابخانه مرکزی (طبقه فوقانی موزه مرکزی) ایجاد گردید. درسال 1373 این بخش منحل  گردید و با انتقال کتابخانه به ساختمان فعلی در مخزن چاپی ادغام شد. در سال 1384 مجددا" تالار کتاب های خارجی در فضایی به مساحت 300 متر مربع، در طبقه همکف گشایش یافت. در راستای توسعه کمی و کیفی خدمات و برآوردن نیازهای مطالعاتی اساتید، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه مندان به زبان های خارجی این تالار مجددا" ایجاد گردید.  در سال 1389، واحد "امانت کتاب های خارجی" با 500/13 جلد کتاب انگلیسی، ازمیان  نسخه های مکرر مخزن، تفکیک  وسپس با تغییر کد از11 به 88 و نصب بارکد، آماده امانت دهی به مراجعان گردید. کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، یکی از غنی ترین، قدیمی ترین و نفیس ترین مجموعه های کتاب  به زبان های خارجی کشور را دراختیار دارد. در حال حاضر، بالغ بر یکصد و یازده هزار جلد کتاب به 90(نود) زبان دنیا، در این بخش موجود است. طبق آیین نامه مجموعه سازی کتاب های خارجی، این بخش فقط مجاز به خرید کتاب با موضوع های اسلام، ایران، خاورمیانه و رشته های علوم انسانی است.همچنین ترجمه قرآن به 74 زبان در این تالار موجود است.

کلیدواژه‌ها


تاریخچه

تالار کتاب های خارجی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به صورت مستقل از آبان ماه 1359، با نام "بخش السنه خارجی" در ساختمان پیشین کتابخانه مرکزی (طبقه فوقانی موزه مرکزی) ایجاد گردید. کلیه خدمات فنی این بخش، شامل سفارش، خرید، ثبت، آماده سازی وفهرست نویسی کتاب ها وهمچنین خدمات رسانی به مراجعین، درهمان بخش انجام می گرفت.نحوه تهیه کتاب به سه طریق خریداری، اهدایی (یا وقف) و مبادله ای انجام می شد. 1- خریداری یا از داخل کشور انجام می شد به این صورت که از فروشگاه های سطح شهر خصوصا" انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) و یا از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران خریداری می گردید. خرید از خارج عمدتا" از کشورهای آمریکا، انگلستان، هلند و بلژیک وبا مکاتبه با ناشرین اصلی به طورمستقیم و درخواست پروفرما و پرداخت وجه آن با ارسال کوپن یونسکو انجام می گرفت. 2- اهدایی یا وقف از طریق اشخاص و شخصیت ها ویا از طریق ناشرین، موسسات و سازمان های دولتی و غیر دولتی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. 3- مبادله ای هم معمولا" بین کتابخانه ها و موسسات انجام می شد. 

سابقه این بخش را می توان به دو دوره تقسیم کرد. از سال 1359 که به صورت مستقل ایجاد شد تا سال 1373 که منحل  گردید وازسال 1374به بعد که با انتقال به ساختمان فعلی این بخش در مخزن چاپی ادغام شد. خدمات فنی و فهرست نویسی کتاب ها به اداره خدمات کتابداری سپرده شد و خدمات رسانی به مراجعین از طریق تالارهای قفسه بسته  آقایان و بانوان انجام می گرفت . ازسال  1380پس از بررسی و کارشناسی های لازم توسط مسئولین وقت و تلاش اینجانب، نیمی از کتاب های خارجی از جمله کتاب های مرجع از مخزن چاپی به تالارمرجع در طبقه همکف انتقال یافت. با توجه به انتقال اتاق محققان به این مکان، تالار جدیدی با نام " تالار محققان، مرجع و لاتین" ایجاد گردید. پس از آن، با استقبال مراجعین و به منظور خدمت رسانی بهتر و مستقل، در تاریخ 25 تیر ماه 1384 مجددا"تالار کتاب های خارجی در فضایی به مساحت 300 متر مربع، در طبقه همکف گشایش یافت. در سال 1388، با افزودن قسمتی از تالار قفسه بسته بانوان به این تالار و افزایش 140 متر مربع به فضای پیشین، بقیه کتاب های خارجی نیز از مخزن چاپی به این تالار  منتقل گردید.

 

تصویر شماره1. نمای قدیم تالارکتاب های خارجی و همکاران

 

تصویر شماره2. نمای جدید از مخزن بسته تالار

 

تصویر شماره3. نمای جدید تالار کتاب های خارجی

 

تصویر شماره4. نمایی از قفسه منابع مرجع لاتین

در ادامه توسعه خدمات کمی و کیفی تالار کتاب های خارجی،  در سال 1389، با عنایت ویژه مسئولان محترم و تلاش مستمراینجانب و همکاران، واحد "امانت کتاب های خارجی" با 500/13 جلد کتاب انگلیسی، افتتاح گردید. این کتاب ها ازمیان  نسخه های مکرر مخزن تفکیک شد وسپس با تغییر کد آن ها از11 به 88 و نصب بارکد، آماده امانت دهی به مراجعین گردید. در حال حاضر در واحد امانت این بخش بالغ بر18000 جلد کتاب، به 3 زبان انگلیسی، فرانسه و اردو وجود دارد. اعضاء کتابخانه  که حداقل دانشجو باشند (با کد1تا4و30 و31) اعم از آقایان و بانوان  می توانند به غیر از کتاب های فارسی حداقل 3 نسخه کتاب به امانت بگیرند.

 

هدف

در راستای توسعه کمی و کیفی خدمات و برآوردن نیازهای مطالعاتی اساتید، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه مندان به زبان های خارجی این تالار ایجاد گردید.

 

منابع لاتین یا کتاب های خارجی

منظور از کتاب های لاتین اصطلاحا" کتاب هایی است که غیر اززبان فارسی و عربی باشد. منابع این تالار همانند دیگر تالارها، بر اساس رده بندی دیویی فهرست نویسی شده است. این منابع به دو گروه "کتاب های مرجع" و "کتاب های غیر مرجع"  تقسیم می شوند.کتاب های مرجع یا (Reference) که با حرف R روی برچسب راهنمای آن مشخص شده، شامل دایره المعارف ها، واژه نامه ها، اصطلاحنامه ها، دستنامه ها، اطلس ها و...هستند.

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی چون یک کتابخانه عمومی محسوب می شود. طبق آیین نامه مجموعه سازی کتاب های خارجی، این بخش فقط مجاز به خرید کتاب با موضوع های اسلام، ایران، خاورمیانه و رشته های علوم انسانی است.همچنین ترجمه قرآن به 74 زبان در این بخش موجود است.

جدول شماره 1. لیست اسامی زبان ها و قران های موجود در تالار تا دی ماه 94

تعداد

نوع زبان

ردیف

تعداد

نوع زبان

ردیف

تعداد

نوع زبان

ردیف

ق

قرقیزی

61

ق

تانزانیایی

31

ق

آسامی

1

ق

قزاقی

62

ق

تایی

32

 

آشوری

2

ق

کرواتی

63

 

ترکمنی

33

ق

آلبانیایی

3

ق

کره ای

64

ق

ترکی آذری

34

ق

آلمانی

4

ق

کشمیری

65

ق

ترکی استانبولی

35

ق

آنکو

5

ق

کی کی یو

66

ق

تلگو

36

ق

اردو

6

ق

گجراتی

67

ق

تولو

37

ق

ارمنی

7

 

گرجی

68

ق

چک

38

ق

ازبکی

8

 

لاتین

69

ق

چی چوا

39

ق

اسپانیولی

9

ق

لهستانی

70

ق

چینی

40

ق

اسپرانتو

10

ق

لوگاندایی

71

ق

دانمارکی

41

 

اسلوونی

11

ق

ماراتهی

72

ق

روسی

42

ق

اگبو

12

ق

مالایالام

73

ق

رومانیایی

43

 

امهری

13

ق

مالایی

74

ق

زولو

44

ق

اندونزیایی

14

 

مالینکه ای

75

ق

ژاپنی

45

ق

انگلیسی

15

ق

مانیپوری

76

 

سانسکریت

46

ق

اوریا

16

ق

مجاری

77

ق

سندی

47

ق

اویغوری

17

ق

مقدونی

78

ق

سواحلی

48

ق

ایتالیایی

18

ق

مندری

79

ق

سومالیایی

49

ق

براهویی

19

ق

منده ای

80

ق

سوئدی

50

ق

برمه ای

20

ق

میلباری

81

 

سیلانی

51

ق

بلتی

21

ق

نروژی

82

ق

سینهالی

52

ق

بلغاری

22

 

نیجریه ای

83

 

شونا

53

 

بلوچی

23

ق

ویتنامی

84

ق

صربی

54

ق

بنگالی

24

ق

هلندی

85

ق

عبری

55

ق

بوسنیایی

25

ق

هندی

86

ق

فرانسوی

56

ق

پرتغالی

26

ق

هوسایی

87

 

فلاماندی

57

ق

پشتو

27

ق

یوروبا

88

 

فنلاندی

58

ق

تاتاری

28

 

یوگسلاوی

89

 

فولانی

59

ق

تاجیکی

29

ق

یونانی

90

ق

فیلیپینی

60

ق

تامیلی

30

 

در حال حاضر تهیه کتاب های خارجی بیشتر خریداری و یا اهدایی است. درروش خریداری اغلب از28کارگزار ناشرین کتاب های خارجی که در نمایشگاه های بین المللی کتاب تهران و مشهد شرکت می کنند تهیه می گردد.اسامی تعدادی از این کارگزاران به این شرح می باشد: ویژه نشر، آوند دانش، دانش کتیبه، کوکب، دهکده کتاب آبان،سپلای، مگروهیل. این کارگزاران چند روزقبل ازشروع نمایشگاه، کاتالوگ های کتاب را به صورت چاپی یا فایل الکترونیکی  برای بخش سفارش ارسال می دارند. بخش سفارش هم کاتالوگ ها را برای بخش کتاب های خارجی می فرستد و پس ازبررسی و انتخاب منابع مورد نیاز، جهت انتخاب نهایی و چک کردن عناوین برگزیده با سیستم سیمرغ، و سامانه سافام به بخش سفارش عودت می دهد تا نسبت به خرید قطعی اقدام گردد. در روش اهدایی هم که توسط اشخاص ویا ناشرین و سازمان ها و وزارت ارشاد انجام می شود.

پس ازآن مرحله ثبت کتاب ها در دفتر به تفکیک زبان، ورود اطلاعات در سامانه سافام (مخفف سفارش و فراهم آوری منابع)،ارسال به بخش  فهرست نویسی، ورود اطلاعات در سیمرغ و ارسال به بخش آماده سازی جهت نصب لیبل و بارکد، تهیه لیست وبسته بندی و ارسال کتاب ها به کتابخانه مرکزی وتحویل به بخش کتاب های خارجی می باشد.

معرفی منابع

منابع موجود را می توان به دو دسته تقسیم کرد: 1- منابع جدید شامل کتاب هایی است که تاریخ چاپ آنها بعد از1900 میلادی می باشد که آنها هم شامل کتاب هایی که چاپ نفیس و کاغذ گلاسه  دارد و کتاب هایی که کاغذ و چاپ آنها معمولی است. 2- کتاب های قدیمی نفیس شامل کتاب های قبل از 1900 میلادی است. تاکنون از2500 نسخه کتاب های قدیمی و نفیس اسکن  و دیجیتال  تهیه شده است . در صورت نیاز مراجعین به منابع قدیمی طبق مقررات  وضوابط آیین نامه می توانند با ارائه شماره ثبت کتاب بعلاوه کد مربوط به هر زبان، با پرداخت بهاء آن از فایل یا پرینت منابع استفاده نمایند.

 

کتاب های قدیمی و نفیس

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، یکی از غنی ترین، قدیمی ترین و نفیس ترین مجموعه های کتاب  به زبان های خارجی را درکشور دراختیار دارد. قدیمی ترین کتاب این مجموعه، ترجمه ای است از قاموس کتاب مقدس (انجیل) به خط و زبان لاتین که تاریخ چاپ آن 1473میلادی، ( یعنی 543 سال قبل)  هم زمان با اختراع صنعت چاپ می باشد.پس از آن، موارد زیر دارای قدمت بیشتری است:

-         کتاب هایی به زبان های ایتالیایی و لاتین که تاریخ چاپ آن ها 1581، 1582 ، 1586و 1595 میلادی است.

-         کتابی به زبان فرانسه، در موضوع افکار و عقاید مذهبی که تاریخ چاپ آن، سال 1614 میلادی است.

-          مجموعه آثارشکسپیر به زبان انگلیسی که در سال 1622 میلادی در لندن به چاپ رسیده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

تصویر شماره 5. قدیمی ترین کتاب موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس 1473 م.

 

تصویر شماره6. کتاب های لاتین قدیمی

 

تصویر شماره 7. دوکتاب لاتین نفیس و قدیمی

 

تصویر شماره 8. کتاب لاتین نفیس و قدیمی

 

تصویر شماره9. پایان نامه ای نفیس تالیف دکتر محمد مصدق

معرفی یک پایان نامه نفیس

پایان نامه ای به زبان فرانسه بشماره اموالی 262 تحت عنوان: "وصیت نامه در قانون اسلام" تالیف: دکتر محمد مصدق وجود دارد که برای اخذ درجه دکترا نگاشته شده است . 

Le Testament en Droit Musulman( Secte Chyite) Precede d'une Introduction sur les Sources du Droit Musulman/ These presentee par M. Mossadegh.- Paris: Georges Cres, 1914.  DEWEY NO: 297 .372 M894T 1914

این پایان نامه در227 صفحه در سال 1914 میلادی با مجوز دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل در پاریس بچاپ رسیده است؛که شامل پیش گفتار، مقدمه  ای تاریخی در 88 صفحه درباره فقه اسلامی از دیدگاه شیعه و سنیی، بررسی وصیت نامه در قانون اسلام بر مبناء فقه شیعه در چهار فصل و یک ضمیمه و در انتهاء کتابشناسی و فهرست مندرجات است . همچنین در یادداشت صفحه اول کتاب بقلم مولف (دکتر محمد مصدق ) چنین آمده است:

" تقدیم مولف خدمت ذی شرافت بندگان حضرت اجل امجد اقای میرزا رضا خان دامت شوکته العالی"

طهران دهم جمادی الاولی سنه 1333

ودر نهایت این کتاب در15 مرداد سال 1311 شمسی از طرف مرحوم میرزا رضا خان نائینی قاضی نور به کتابخانه مبارکه آستان قدس رضوی اهداء شده است.

 

نمونه تعدادی از کتاب های قدیمی اهدایی به همراه دست خط واقفین

 

تصویر شماره 10.  سید جلال الدین تهرانی  نمونه ای از کتاب نفیس اهدایی با دست خط ایشان

 

تصویر شماره 11. استاد محمود فرشچیان  و نمونه دست خط شان

 

تصویر شماره12. دکتر مریم میرهادی و نمونه دست خط وی روی صفحه عنوان کتاب اهدایی

 

تصویر شماره 13. میرزا رضا خان نایینی

    

تصویر شماره 14. دکتر لباف و بانو،  تصویر یکی از قرآن های اهدایی ایشان به زبان براهویی ممهور به نام اهداء کننده.

لازم به توضیح است که بیشتر کتاب های قدیمی موجود، مربوط به سده های 15 تا 20 میلادی است و از طریق وقف و اهداء توسط دانشمندان و شخصیت های مهم فرهنگی و سیاسی، به منابع کتابخانه افزوده شده است. یکی ازمهمترین  واقفین این کتاب ها سید جلا ل الدین تهرانی است که تعداد زیادی کتاب در موضوع های مختلف از جمله نجوم، فلسفه، تاریخ، سفرنامه، ادبیات، ادیان و غیره ... به زبان های فرانسه ، لاتین، ایتالیایی، انگلیسی  به این کتابخانه اهداء نموده است. از دیگر واقفین  معروف می توان به میرزا رضا خان نایینی، میرزا حسن خان قزل ایاغ، دکتر مریم میر هادی، استاد محمود فرشچیان اشاره نمود. از دیگر واقفان دکتر لباف و بانوکه ایشان تعداد زیادی قرآن و کتاب به زبان های گوناگون به این کتابخانه اهداء نموده اند.

 

قدیمی ترین ترجمه های قرآن

1-    ترجمه قرآن به زبان فرانسه از کازیمیریسکی محل نشر پاریس سال چاپ 1857 میلادی

2-    ترجمه قرآن به زبان انگلیسی از جرج سیل محل نشر لندن سال چاپ 1869 میلادی

3-    ترجمه قرآن به زبان فرانسه از ژول لابوم محل نشر پاریس سال چاپ 1875 میلادی

4-    ترجمه قرآن به زبان فرانسه از استنلی لین محل نشر لوپوی سال چاپ 1882 میلادی

5-    ترجمه قرآن به انگلیسی از جرج سیل محل نشر لندن سال چاپ 1892 میلادی

6-    ترجمه قرآن به انگلیسی از پالمر محل نشر آکسفورد سال چاپ 1900 میلادی

7-    ترجمه قرآن به زبان روسی از سابلوکوف محل نشر قازان سال چاپ 1907 میلادی

 

تصویر شماره 15. ترجمه قرآن به زبان فرانسه 1857م.

 

تصویر شماره16. ترجمه قرآن انگلیسی جورج سیل 1892م.

 

کارهای جانبی انجام شده

1-    ایجاد نمایشگاه های موضوعی به مناسبت های مختلف.

2-    معرفی منابع جدید در قالب تهیه بروشور .

3-    معرفی منابع جدید در سایت کتابخانه و نشریه الکترونیکی سروش دانش.

4-    طرح کتابشناسی توصیفی ترجمه قرآن های لاتین به 74 زبان در دست اقدام.

5-    تهیه اسکن و دیجیتالی کردن منابع نفیس و قدیمی.

6-    رکورد گیری، اصلاح سیستمی و تعویض لیبل های دست نویس بیش از 2000 جلد از کتاب های قدیمی و نفیس مخزن .

 

تصویر شماره 17. پوسترهای دو نمایشگاه برگزار شده از کتاب های لاتین

 

 

تصویر شماره 18. نمایشگاه دائمی از نمونه زبان های موجود در ورودی تالار

 

 

   

تصویر شماره 19. نمایشگاه  کتاب ویژه پیامبررحمت درهفته وحدت، سال جاری

 

نمونه ای از بازدیدهای مهمانان داخلی و خارجی

 

تصویر شماره 20. تصویر ریاست محترم سازمان و تولیت محترم حرم حضرت معصومه (س)

 

تصویر شماره21. استاد الهی قمشه ای و خواهرشان

 

تصویر شماره 22. بازدید کننده آلمانی

 

تصویر شماره 23. بازدید کنندگان از کشور هلند

خلاصه ای از آیین نامه تالار

فصل اول: هدف

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در راستای توسعه کمی و کیفی خدمات و برآوردن نیازهای مطالعاتی استادان، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه مندان به زبان های خارجی، این تالار را به صورت متمرکز برای ارائه خدمات "مطالعه" و " امانت" ایجاد نموده است.

فصل دوم: خدمات

1-    استفاده از خدمات این تالار، برای اعضای کتابخانه مرکزی با کدهای 1تا4 (مقاطع تحصیلی کاردانی تا دکترا) امکان پذیر می باشد.

2-     اعضا مجاز به آوردن کیف و وسایل شخصی به داخل تالار نیستند.

3-    اعضا می توانند کتاب های شخصی خود را در صورتی که مرتبط با منابع تالار باشد، در محل استفاده نمایند.

4-    استفاده اعضا از منابع خاص (کتاب های نفیس قدیمی، کتاب های مصورهنری و منابع عطف زرد)، با ارائه معرفی نامه مرتبط برای انجام کارپژوهشی و تکمیل فرم منابع خاص، امکان پذیر خواهد بود.

 

چارت سازمانی تالار: شامل

1-    کتابدار مسئول و ابوابجمعدار تالار کتاب های خارجی

2-    کتابدار امانت

3-    کتابدار مخزن

4-    کتابچین و مراقب

 

خدمات تالار

تالار کتاب های خارجی همه روزه صبح ها و در شیفت بعد ازظهر، فقط روزهای زوج هفته در دو بخش "امانت" و "مطالعه" ارائه  خدمات می نماید. این تالار، در بخش امانت به صورت قفسه باز( مراجعه مستقیم به قفسه ها) و در بخش مطالعه به روش قفسه بسته پاسخگوی مراجعان است. در این بخش خدمات مطالعه و امانت  وبژه آقایان و بانوان صورت می گیرد و کتابدار این بخش مراجعان را در جستجوی موضوع های مورد نیاز و بازیابی منابع، راهنمایی می کند.

مراجعان واحد امانت، با جستجو در نرم افزار کتابخانه ای سیمرغ  و نوشتن شماره دیویی کتاب مورد نظر، با مراجعه مستقیم به قفسه ،کتاب خود را جهت ثبت در سیستم امانت به کتابدار امانت تحویل داده و پس از ثبت کتاب در سیستم و زدن مهر تاریخ برگشت به مدت دو هفته  کتاب را به امانت می گیرند. و در صورت نیاز مجدد می توانند به 3 طریق تلفنی، اینترنتی و حضوری کتاب خود را برای دو هفته دیگر تمدید نمایند. و چنانچه نیاز به مطالعه منبع در محل تالار باشد، کتابدار مخزن منبع را در اختیار مراجعه کننده قرار می دهد. در صورت نیاز مراجعان به تهیه کپی یا اسکن منابع، این امر طبق ضوابط، با هماهنگی کتابدار  تالار و پس از تکمیل فرم، در محل کتابخانه صورت می گیرد. علاوه بر مراجعان داخلی،طلاب پاکستانی جهت استفاده و امانت کتاب های  زبان اردو ومهمانان و بازدید کنندگان خارجی از جمله دانشجویان دانشگاه جامعه المصطفی از کشورهای مختلف آسیایی ، آفریقایی و اروپایی هم از این تالار استفاده می نمایند.

ساعات کار تالار روزهای زوج از ساعت 15/7 لغایت 19 و روزهای یکشنبه و سه شنبه 15/7 لغایت 30/13 و پنج شنبه ها 15/7 لغایت 30/12

 تلفن مستقیم تالار جهت تمدید کتاب 32281484-051